3.1 Leenheren, leenmannen en horigen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

3.1 leenheren, leenmannen en horigen

Overzicht

Tijdvak 3

Tijd van monniken en ridders (500-1000)

Vroege middeleeuwen

Tijdvak 4

Tijd van steden en staten (1000-1500)

Late middeleeuwen

Hoe ontwikkelde West- Europa zich na het einde van het West-Romeinse Rijk op bestuurlijk gebied?

Wat zijn feodale verhoudingen en hoe ontstonden deze?

Wat zijn de oorzaken van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw?

Door welke oorzaken werd West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een agrarische samenleving?

Hoe kun je het ontstaan van horigheid verklaren?

Waarom waren domeinen zelfvoorzienend?

Aan het eind van deze les kun je antwoord geven op de volgende vragen:

11. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

12. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

Kenmerkende aspecten bij deze paragraaf

Lees  paragraaf 3.1 en arceer de kern van de tekst.

Paragraaf bestuderen

Splitsing van het Romeinse Rijk - 395

- In de klassieke Oudheid kent men een landbouw-stedelijke samenleving: Landbouw is het belangrijkste middel van bestaan, maar er waren ook steden in klassieke oudheid

- Laatste eeuwen economisch verval in West-Romeinse rijk

- 476 val West Romeinse Rijk --> verval werd groter

Een agrarische samenleving

- Handel nam af, met name die over lange afstand

- Groeiende onveiligheid

- Verval wegen en bruggen maakte reizen moeilijk

- Door afname van handel en nijverheid liep inwoneraantal in steden sterk terug

- Er ontstond weer een agrarische samenleving

Boeren gebonden aan grond

- Door de groeiende onveiligheid zochten vrije boeren bescherming bij grootgrondbezitters

- De boer stond zijn vrijheid af om te werken op het domein van een heer

- Hij bleef daar wonen, moest pacht betalen (deel van de oogst) en herendiensten doen

- horigen 

Combineer de drie groepen waaruit de stand van de horigen voortkwam en hoe mensen uit deze groep horig werden.

grootgrondbezitters verpachtten stukken grond aan hen.

in ruil voor bescherming stonden ze hun grond en vrijheid af.

om te voorkomen dat ze hun akkers in de steek lieten verboden keizers hen dat te doen

Pachtboeren

Slaven

Vrije boeren

Het domein

- Landgoed waaraan horigen gebonden waren heet een domein

- het werd bewerkt volgens het hofstelsel

- land verdeeld in twee delen: vroonland en akkers

 

- Domeinen waren zelfvoorzienend (autarkisch)

Veel heren bezaten meerdere domeinen, soms in verschillende delen van het koninkrijk. In zo’n geval lieten ze het beheer van hun domeinen over aan een beheerder.

Toon met twee elementen uit bron 5 blz 59 aan dat sommige beheerders hun macht misbruikten.

Karel de Grote maakt er een punt van dat de beheerders alleen hem mogen dienen. Blijkbaar kon hij daar niet zeker van zijn.

Hij verbiedt de beheerders de mensen van het domein voor hen te laten werken of geschenken te accepteren. Blijkbaar kwam dit voor.

Het vroegmiddeleeuws koningschap

Germaanse stammen werden aangevoerd door een krijgsheer.

Wanneer werd je krijgsheer? Dapper of gul met oorlogsbuit.

Romeinen gaven de krijgsheer de titel koning (rex). Dit was een erfelijke titel, het koninkrijk werd verdeeld onder de zonen.

Germaanse koningen probeerden het Romeinse bestuur voort te zetten. Mislukte vaak, ook vanwege gebrek aan kennis.

Nederigheid werd in de Middeleeuwen beschouwd als een belangrijke kwaliteit voor koningen. Leg uit hoe je deze deugd kunt zien in bron 7, blz 60.

Gebruik bron 7. Geef een reden waarom Einhards verhaal over de kroning van Karel de Grote betrouwbaar is én een reden waarom het minder betrouwbaar is.

De deling van het rijk en nieuwe invallers 

- Rijk van de Karolingen werd in de 9e eeuw steeds verder opgedeeld

- Karel de Grote (kleinzoon Karel Martel) overleefde bijna al zijn zonen, op een na

- Toen Lodewijk de Vrome overleed verdeelden zijn zonen in het Verdrag van Verdun (843) het rijk onder elkaar

De deling van het rijk en nieuwe invallers 

- Versplintering van de macht ging nog verder, doordat hertogen en graven de verdeeldheid gebruikten om zich steeds onafhankelijker op te stellen

- Gebieden als eigendommen beschouwen ipv leen

- Lieten zich opvolgen door zonen

- Dit werd werd een probleem, waarom?

Hoe beloonde onderstaande vorsten hun getrouwen / vazallen

beloonde vazallen ook met grond in leen te geven.

beloonden hun vazallen met een deel van de buit.

beloonde niet alleen krijgsmannen/vazallen, maar ook graven en hertogen met lenen.

Germaanse vorsten

Karel Martel

Karel de Grote

Welke twee moderne Europese staten kun je herkennen in het West-Frankische Rijk en het Oost-Frankische Rijk?

Welke twee moderne Europese staten kun je herkennen in het West-Frankische Rijk en het Oost-Frankische Rijk?

Van de drie deelrijken bleek het Oost-Frankische Rijk het machtigst.

Geef daarvoor met de bron een mogelijke verklaring.

Het Oost-Frankische Rijk leed minder onder de invallen van de Noormannen.

Wat is geen oorzaak van de verbrokkeling van de macht?

1. De invallen van Noormannen en andere volken.
2. Het contractuele (en dus opzegbare) karakter van de band tussen leenheer en leenman
3. De deling van het Karolingische Rijk
4. Het niet erfelijk zijn van hertogdommen en graafschappen.

11. De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid.

12. Het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur.

Kenmerkende aspecten bij deze paragraaf

- Hoe ontwikkelde West- Europa zich na het einde van het West-Romeinse Rijk op bestuurlijk gebied?

- Wat zijn feodale verhoudingen en hoe ontstonden deze?

- Wat zijn de oorzaken van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw?

- Door welke oorzaken werd West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een agrarische samenleving?

- Hoe kun je het ontstaan van horigheid verklaren?

- Waarom waren domeinen zelfvoorzienend?

Aan het eind van deze les kun je antwoord geven op de volgende vragen:

Huiswerk:

Neem de vragen over in je schrift en beantwoord deze.

create.kahoot.it