Spreekwoorden en uitdrukkingen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Taal met een knipoog!

M. Samyn

Bekijk de foto op de volgende dia.

Wat loopt er fout in deze situaties?

Wat loopt er fout in deze situaties?

Een gesprekspartner vat de woorden letterlijk of figuurlijk op en begrijpt niet dat de andere de zaken soms letterlijk of figuurlijk bedoelt.

--> misverstand

Leg kort in eigen woorden uit wat het verschil is tussen figuurlijk en letterlijk taalgebruik.

Zijn de onderstreepte woorden letterlijk of figuurlijk bedoeld?

Jef krijgt weer de schuld... Hij is dan ook altijd het

zwarte schaap.

1. Letterlijk
2. Figuurlijk

Je gezicht ziet helemaal rood. Komt het door de warmte of ben je grieperig?

1. Letterlijk
2. Figuurlijk

Volgende week trekken we naar Marokko. Mijn vrienden zien groen van jaloezie.

1. Letterlijk
2. Figuurlijk

Mijn handen jeuken na de afwas. Ben ik allergisch aan een product?

1. Letterlijk
2. Figuurlijk

Gezinnen met geldproblemen zien vaak zwarte sneeuw.

1. Letterlijk
2. Figuurlijk

We vinden figuurlijk taalgebruik ook in spreekwoorden en uitdrukkingen.

Lees de volgende tekst. 

Tom had een gat in zijn hand en gaf zijn geld uit zonder erbij na te denken. Al snel zat hij met de gebakken peren, want hij kon zijn huur niet meer betalen en stond op straat. Zijn vrienden probeerden hem te helpen, maar hij wilde geen water bij de wijn doen en bleef vasthouden aan zijn dure levensstijl.

Op een dag kreeg hij eindelijk een kans op een nieuwe baan, maar omdat hij geen kaas had gegeten van boekhouding, beet hij zijn tanden stuk op de test. Tot overmaat van ramp werd hij ook nog eens tegen de lamp gelopen toen hij probeerde een vriend om wat geld te vragen zonder zijn schuld terug te betalen.

Nu stond hij met de rug tegen de muur en moest hij toegeven dat hij zijn leven moest beteren. Misschien moest hij toch maar leren sparen, zodat hij de volgende keer op rozen zat in plaats van in de problemen!

In de volgende slides duid je het antwoord aan dat alle spreekwoorden/uitdrukkingen weergeeft in het tekstje.

Tom had een gat in zijn hand en gaf zijn geld uit zonder erbij na te denken. Al snel zat hij met de gebakken peren, want hij kon zijn huur niet meer betalen en stond op straat. Zijn vrienden probeerden hem te helpen, maar hij wilde geen water bij de wijn doen en bleef vasthouden aan zijn dure levensstijl.

1. 'een gat in zijn hand', 'met de gebakken peren zitten', 'op straat staan', 'water bij de wijn doen'
2. 'een gat in zijn hand', 'met de gebakken peren zitten', 'water bij de wijn doen', 'blijven vasthouden aan dure levensstijl'
3. 'met de gebakken peren zitten', 'op straat staan', 'water bij de wijn doen', 'blijven vasthouden aan dure levensstijl'
4. 'water bij de wijn doen', 'blijven vasthouden aan dure levensstijl'

Op een dag kreeg hij eindelijk een kans op een nieuwe baan, maar omdat hij geen kaas had gegeten van boekhouding, beet hij zijn tanden stuk op de test. Tot overmaat van ramp werd hij ook nog eens tegen de lamp gelopen toen hij probeerde een vriend om wat geld te vragen zonder zijn schuld terug te betalen.

1. 'kans op een nieuwe baan','had geen kaas gegeten', 'zijn tanden stukbijten', 'tegen de lamp lopen'
2. 'had geen kaas gegeten', 'zijn tanden stukbijten', 'tegen de lamp lopen', 'zonder zijn schuld terug te betalen'
3. 'had geen kaas gegeten', 'zijn tanden stukbijten', 'tegen de lamp lopen'
4. 'zijn tanden stukbijten', 'tegen de lamp lopen'

Nu stond hij met de rug tegen de muur en moest hij toegeven dat hij zijn leven moest beteren. Misschien moest hij toch maar leren sparen, zodat hij de volgende keer op rozen zat in plaats van in de problemen!

1. 'met de rug tegen de muur', 'op rozen zitten'
2. 'met de rug tegen de muur', 'op rozen zitten', 'in de problemen zitten'
3. 'met de rug tegen de muur', 'leven moest beteren', 'op rozen zitten'
4. 'met de rug tegen de muur', 'leren sparen', 'op rozen zitten'

Wat betekenen de volgende spreekwoorden/uitdrukkingen volgens jou?

Met de gebakken peren zitten

Water bij de wijn doen

Ergens geen kaas van hebben gegeten

Op rozen zitten

Ergens zijn tanden op stukbijten