Geschiedenis - bronnen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Vaardigheden Geschiedenis 

1. Geschiedenis/ verleden

2. Oorzaak, gevolg en aanleiding

3. Prehistorie / historie

4. Bronnen:

- Primaire en secundaire bronnen

- Geschreven en ongeschreven (visuele, audiovisuele, materiële en mondelinge) bronnen 

5. Feit en mening.

6. Gebondenheid aan tijd en plaats/ standplaatsgebondenheid

7. Betrouwbaarheid van bronnen.

1. Geschiedenis - verleden

Wat is het verschil tussen ‘verleden’ en ‘geschiedenis’?

1. Het verleden is subjectief, geschiedenis is objectief
2. Het verleden is alles wat ooit gebeurd is, geschiedenis is een reconstructie van het verleden
3. Het verleden is een interpretatie, geschiedenis is wat werkelijk gebeurd is
4. Het verleden is afhankelijk van bronnen, geschiedenis niet

Waarom zijn bronnen belangrijk in de studie van geschiedenis?

1. Ze bewijzen dat alle historische gebeurtenissen echt gebeurd zijn
2. Ze geven inzicht in hoe mensen in het verleden leefden en dachten
3. Ze zorgen ervoor dat we alleen de belangrijkste gebeurtenissen herinneren
4. Ze elimineren elke vorm van subjectiviteit

Wat wordt bedoeld met historisch bewustzijn?

1. Het kennen van alle belangrijke data en gebeurtenissen uit het verleden
2. Het leren begrijpen waarom andere culturen ontstaan zijn
3. Het zoeken naar een objectieve waarheid in de geschiedenis
4. Het vermogen om het heden en toekomst in relatie tot het verleden te begrijpen

Wat is een reden waarom historici verschillende interpretaties van het verleden kunnen hebben?

1. Niet alle gebeurtenissen uit het verleden zijn gedocumenteerd
2. Historici werken nooit met dezelfde bronnen
3. Elke historicus heeft zijn eigen politieke voorkeuren
4. Bronnen kunnen verschillend geïnterpreteerd worden afhankelijk van context en perspectief

Hoe kan geschiedenis helpen om fouten uit het verleden te vermijden?

1. Door lessen te trekken uit eerdere gebeurtenissen
2. Door te bewijzen dat geschiedenis zich altijd herhaalt
3. Door enkel de positieve kanten van het verleden te benadrukken
4. Door duidelijke richtlijnen te bieden voor de toekomst

1. Geschiedenis / verleden

Alles wat vroeger gebeurt is noemen we verleden. 

Een visie op het verleden noemen we geschiedenis.

"geschiedenis bestudeert het verleden van mensen "

2. Oorzaak - aanleiding en gevolg

layout al

Oorzaak: Een oorzaak is de achterliggende reden waarom iets gebeurt; het vormt de basis van een gebeurtenis. Bijvoorbeeld, spanningen tussen landen kunnen de oorzaak zijn van een oorlog.

Aanleiding: De aanleiding is de directe gebeurtenis die een bepaalde actie of gebeurtenis in gang zet; het is de 'druppel die de emmer doet overlopen'. In het geval van de Eerste Wereldoorlog was de moord op Franz Ferdinand de aanleiding die het conflict deed ontbranden.

Gevolg: Het gevolg is wat er na een gebeurtenis plaatsvindt; het resultaat van een oorzaak of aanleiding. Bijvoorbeeld, door een lekke band te krijgen (oorzaak), komt iemand te laat op school (gevolg).

Situatie: Een bal door een raam gooien

Oorzaak:

Je speelt buiten met vrienden en gooit de bal steeds harder. Het spel wordt steeds ruiger omdat iedereen wil winnen.

Aanleiding:

Je probeert een harde worp naar je vriend te maken, maar mist, en de bal vliegt door het raam van een huis.

(De directe actie die het gevolg veroorzaakt.)

Gevolg:

Het raam is kapot, je krijgt ruzie met de eigenaar van het huis en moet misschien de schade betalen.

Een oorzaak is...

1. Een gevolg van een gebeurtenis
2. Een reden waarom iets gebeurt

Een oorzaak is...

1. Een gevolg van een gebeurtenis
2. Een reden waarom iets gebeurt

Je moet wachten op je cijfer nadat je een toets hebt gemaakt.

1. Oorzaak
2. Aanleiding
3. Gevolg

SJG leek jullie een leuke school om heen te gaan.

1. Oorzaak
2. Aanleiding
3. Gevolg

In de laatste minuut, scoorde de speler een doelpunt. Hierdoor won het team de wedstrijd.

1. Oorzaak
2. Aanleiding
3. Gevolg

Na de eerste geschiedenisles zijn jullie blij dat je dit vak krijgt op school.

1. Oorzaak
2. Aanleiding
3. Gevolg

2: Oorzaak, aanleiding en gevolg

oorzaak:geeft aan waarom of waardoor iets

gebeurt.

gevolg: datgene dat gebeurd na de oorzaak.

aanleiding: is de belangrijkste oorzaak voor een

gebeurtenis

2. Soorten bronnen

Om erachter te komen wat waar is in de geschiedenis maakt een historicus gebruik van bronnen.

Bronnen geven informatie over het verleden. We gebruiken deze informatie om het verleden uit te leggen.

3. Prehistorie - historie

• Prehistorie: Periode van ongeschreven bronnen
  

• Historie: Periode waarin er ook geschreven bronnen zijn 

Prehistorie

• Historie = geschreven geschiedenis

• Pre = voor

• Tijd vóór dat mensen konden lezen en schrijven 

3. Prehistorie en historie

Historie = geschiedenis , pre= voor

Prehistorie, voor de geschiedenis, voordat mensen  schrift kenden.

Historie begint vanaf het moment dat mensen schrift gaan gebruiken.

4. Bronnen

• Primaire bronnen
• Secundaire bronnen
• Geschreven bronnen 
• Ongeschreven bronnen

1. visuele
2. audiovisuele
3. materiële
4. mondelinge

Primaire en 

secundaire bronnen

Primaire bronnen (1)

• Zijn in de tijd waarover ze gaan ontstaan of gemaakt

• De informatie komt dus zelf uit de periode waarover wordt gesproken en is niet later samengesteld 

Primaire bronnen (2)

• Kunnen heel betrouwbaar zijn, omdat de maker leefde in die tijd of het object uit die tijd afkomstig is... 
  

• ...maar ook onbetrouwbaar, omdat iemand zijn mening misschien wel wil geven of niet alle informatie heeft.
  

Primaire bronnen (3)

Voorbeelden:

• Dagboek van Anne Frank
• Brieven van Napoleon
• Meubels uit het paleis van Versailles
• Filmbeelden van de moord op president Kennedy
• Foto's uit de Eerste Wereldoorlog
• Spotprent

Secundaire bronnen (1)

• Zijn gemaakt door iemand die er niet zelf bij was, bijvoorbeeld omdat hij later leefde óf omdat hij ergens anders woonde.

• Heeft de informatie gekregen via andere (geschreven of ongeschreven) bronnen

Secundaire bronnen (2)

• Kunnen heel betrouwbaar zijn, omdat de maker misschien zijn informatie uit veel bronnen heeft kunnen halen... 

• ...maar ook onbetrouwbaar, omdat iemand niet bij de gebeurtenis aanwezig was.
  

Secundaire bronnen (3)

Voorbeelden:

• Jouw geschiedenisboek
• Een artikel over Anne Frank op Wikipedia
• Een documentaire over de ontdekking van het graf van Toetanchamon

Geschreven en 

ongeschreven bronnen

Geschreven bronnen

Bronnen die bestaan uit tekst/tekens/getallen:

• Boeken
• Brieven
• Rekeningen
• Documenten

Ongeschreven bronnen

Bronnen:

• visuele: schilderij
• audiovisuele: film
• materiële: voorwerpen
• mondelinge: interview

 zonder tekst

Wat is een bron?

1. alles waardoor je iets te weten kunt komen over het verleden.
2. het verleden
3. alles waar je iets te weten kunt komen door het heden.

Een Wikipedia pagina over Napoleon Bonaparte is een:

1. Secundaire bron
2. Primaire bron

Een filmpje over het paleis van Versailles is een:

1. Geschreven secundaire bron
2. Ongeschreven primaire bron
3. Geschreven primaire bron
4. Ongeschreven secundaire bron

Wat is ook alweer een primaire bron?

1. Een bron die direct gemaakt wordt.
2. Een bron gemaakt door iemand die er zelf bij was.
3. Een bron die later is gemaakt over een bepaalde tijd.
4. Een bron waar je water uit kunt drinken.

Waarom gebruiken we verschillende bronnen om het verleden te bestuderen?

1. Omdat niet elke bron even betrouwbaar is.
2. Omdat we houden van extra huiswerk.
3. Omdat sommige bronnen al niet meer bestaan.
4. Omdat alle bronnen door dezelfde personen gemaakt zijn.

Prehistorie

Historie

Geschreven bronnen

Ongeschreven bronnen

Is de afbeelding een primaire of een secundaire bron?

1. Primair
2. Secundair

Hiërogliefen

1. Geschreven secundaire bron
2. Ongeschreven primaire bron
3. Geschreven primaire bron
4. Ongeschreven secundaire bron

Foto Hitler

1. Geschreven primaire bron
2. Ongeschreven primaire bron
3. Ongeschreven secundaire bron
4. Geschreven secundaire bron

Iemand die sporen uit het verleden onderzoekt heet een

1. rechercheur
2. inspecteur
3. archeoloog
4. spooroloog

Wat voor soort bron is dit?

1. Ongeschreven bron
2. Geschreven bron

Wat voor ongeschreven bron is dit?

1. materiële bron
2. audiovisuele bron
3. visuele bron
4. mondelinge bron

Wat voor soort bron is dit?

1. Ongeschreven bron
2. Geschreven bron

Wat voor soort bron is dit?

1. Ongeschreven bron
2. Geschreven bron

Wat voor soort bron is dit?

1. Ongeschreven bron
2. Geschreven bron

Wat voor ongeschreven bron is dit?

1. materiële bron
2. visuele bron
3. audiovisuele bron
4. mondelinge bron

Waarom gebruiken we verschillende bronnen om het verleden te bestuderen?

1. Omdat niet elke bron even betrouwbaar is.
2. Omdat we houden van extra huiswerk.
3. Omdat sommige bronnen al niet meer bestaan.
4. Omdat alle bronnen door dezelfde personen gemaakt zijn.

4. Bronnen 

primaire bron: een bron die gemaakt is in de tijd waarover het informatie geeft. (uit de tijd zelf)

Secundaire bron: een bron die gemaakt is na de tijd waarover het informatie geeft (de bron is dus later gemaakt)

geschreven bron: een bron die schrifttekens bevat.

ongeschreven bron: een bron die geen schrifttekens bevat

                                            materiële, visuele, audiovisuele of mondelinge bron

Wat is het verschil tussen een feit en een mening?

5. Feit - mening

feit en mening,
wat klopt?

1. een mening kun je niet bewijzen.
2. Bij een feit kan iedereen vaststellen dat het (altijd) klopt of iets echt gebeurd is.
3. Als iedereen dezelfde mening heeft is het een feit.
4. In de geschiedenis zijn geen feiten, omdat iedereen zijn eigen verhaal heeft.

Feit of mening?
Het is belangrijk dat iedereen gaat stemmen

1. Feit
2. Mening

Mussolini is een zwakkeling.

1. Feit
2. Mening

Hitler vond Mussolini een zwakkeling

1. Mening
2. Feit

Staan in deze bron vooral feiten of meningen? leg uit!

Staan in deze bron vooral feiten of meningen? leg uit!

5. Feit en mening

feit: is iets dat we kunnen controleren

mening: iets wat een persoon vindt, persoonsgebonden en kan dus veranderen.

6. Standplaatsgebondenheid 

Iedereen ziet verhalen vanuit zijn eigen achtergrond

Stand: Je plek in de samenleving

Plaats: Waar je vandaan komt (plek)

Gebondenheid: Je zit eraan vast

Perspectieven zien: Je kent de afloop van historische gebeurtenissen al, maar de personen die toen leefden niet; zij waren gebonden aan tijd en plaats.

Het denken en handelen van een persoon wordt dus bepaald door de plaats en de tijd waarin hij leeft.

Primaire bronnen

Primaire bronnen zijn gemaakt door mensen die direct betrokken waren bij een kwestie of situatie. Standplaatsgebondeheid is

belangrijk bij deze bronnen.

Bijvoorbeeld:

1. Ooggetuigen
2. Gebouwen
3. Overblijfselen

7. Hoe bepaal je de betrouwbaarheid van bronnen?

Je stelt 3 vragen

1. Wanneer is de bron gemaakt?

2. Hoe is de maker van de bron aan zijn informatie gekomen?

3. Wat is de bedoeling van de maker van de bron?

Hoe kijken de volgende personen hiernaar?

Oorlog meegemaakt

Oorlog niet meegemaakt

Hoe kijken de volgende personen naar gesluierde vrouwen?

Een moslim

Een ongelovige

Hoe kijkt een moslim naar de gesluierde vrouwen en hoe kijken niet gelovigen?

Samenvattend

We hebben verschillende soorten bronnen:

• Primaire en secundaire bronnen
• Geschreven en ongeschreven bronnen

Niet elke bron is bruikbaar voor historisch onderzoek en niet elke bron is even betrouwbaar. 

Om de betrouwbaarheid te achterhalen kun je drie vragen stellen:

1) Wanneer is de bron gemaakt?

2) Hoe is de maker van de bron aan zijn informatie gekomen?

3) Wat is de bedoeling van de maker van de bron?

Jouw eigen standplaats is bepalend voor hoe je naar een bron kijkt.

Wat hoort bij prehistorie en wat hoort bij historie?

Sleep de gegevens naar het juiste vak.

Prehistorie

Historie

Geschreven bronnen

Ongeschreven bronnen

Welke vragen moet je stellen om erachter te komen of een bron betrouwbaar is?

Lees de bron.
Is dit een primaire of een secundaire bron?

1. Een secundaire bron, want de bron is gemaakt ver nadat de Egyptenaren leefden.
2. Een primaire bron, want de bron is gemaakt in de tijd dat de Egyptenaren leefden
3. Een primaire bron, want de bron is gemaakt ver nadat de Egyptenaren leefden
4. Een secundaire bron, want de bron is gemaakt in de tijd dat de Egyptenaren leefden

In de bron wordt een voorbeeld gegeven van een primaire bron over de omgang met de dood door de Egyptenaren.
Welke bron is dat?

Welke bronnen zijn betrouwbaarder? Primaire of secundaire bronnen? Leg je antwoord uit!

Je ziet Afrikaanse mensen met hun handen eten. 'Wat onfatsoenlijk', zul je misschien denken. In ons land is dat misschien zo. Maar op veel plaatsen in de wereld is het heel gewoon om de warme maaltijd met je handen te eten.

In dit voorbeeld gaat het om:

1. Je inleven in de godsdienst van mensen van Senegal
2. Je inleven in de gewoonten van mensen in Senegal
3. Je inleven in armoede van mensen in Senegal
4. Je inleven in de kennis van mensen in Senegal

Secundaire bronnen

Secundaire bronnen zijn (als het goed is) ontstaan op basis van informatie uit primaire bronnen. Deze bronnen komen vaak uit een andere tijd, de maker was niet zelf bij de gebeurtenis. 

Bijvoorbeeld:

3 vragen die je stelt om te weten welke soort bron het is

1) Wanneer is de bron gemaakt?

2) Hoe is de maker van de bron aan zijn informatie gekomen?

3) Wat is de bedoeling van de maker van de bron?

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Wat vind je nog lastig?

Doel: Hoe interpreteer je bronnen?

Hoe  betrouwbaar is de bron? Waar let je op?

• Persoon: Wie heeft de bron gemaakt?
• Tijd: Wanneer is de bron gemaakt?
• Plaats: Waar is de bron gemaakt?
• Bedoeling: Wat is het doel van de maker?
• Informatie: Hoe kwam de maker aan de informatie? 

Masterclass Bronnen

Verandering of Continuiteit

• continu = wat steeds doorgaat, hetzelfde blijft
• continuiteit in de geschiedenis is een situatie die (ongeveer) hetzelde blijft.

Is de bron representatief?

• Geldt de bron voor 1 geval/persoon: niet representatief.
• Geldt de bron voor een grote groep/meer gevallen: wel representatief

representatief voor deze tijd?

Begin met: wat zie ik?

Je ziet mensen zwaaien naar anderen aan de andere kant van een muur.

is de bron representatief?

Bedenk: welke tijd/gebeurtenis hoort hierbij?

Je ziet dat er een muur gebouwd is: Berlijn 1961

is de bron representatief?

Geldt de gebeurtenis voor 1 persoon of voor een grote groep mensen in Berlijn?

Het afgescheiden worden van familie goldt voor veel mensen in Berlijn in die  tijd

is de bron representatief?

de bron is representatief voor deze tijd in de stad Berlijn.

Standplaatsgebondenheid van de bron.

- in welke plaats/land/gebied is de bron gemaakt, achtergrond van de maker (politiek idee, geloof, arm of rijk, leeftijd, beroep)

- een bron is altijd tijd- en plaatsgebonden

- dit onderdeel gebruik je bij het vaststellen van de betrouwbaarheid van de                      bron

spotprenten

- een cartoon of spotprent is een humoristische tekening

- de spot wordt gedreven met personen of situaties

- de tekening beeldt de persoon of situatie overdreven uit

- geeft vaak commentaar of kritiek

Stappenplan analyseren spotprent

1. Lees de vraag goed! Wat is de opdracht precies?
2. lees de titel, onderschrift, toelichting, tekst in de tekening.
3. Waar gaat het over?  Wie zie je?


4. In welke tijd speelt dit zich af?
5. welke symbolen/tekens zie je?
6. tegenstellingen of overdrijvingen?
7. bepaal nu de mening of bedoeling van de maker door gebruik te maken van een element uit de bron.

stap 1: lees de vraag goed

vraag: Wat wil de maker duidelijk maken?

stap 2: lees wat er bij, onder of naast de bron geschreven staat

stap 3: waar gaat het over/wie zie je?

stap 4: In welke tijd speelt dit zich af?

stap 5: symbolen/tekens?

stap 6: tegenstellingen of overdrijvingen?

stap 7: mening of bedoeling van de maker? Gebruik element uit de bron!

symbolen/tekens

je ziet de vlag met hamer en sikkel: symbool voor het communisme

5

titel/tekst?

"No admittance " = geen toegang

|"by order Joe" = in opdracht van Joe

2

opdracht?

Wat is de boodschap van de maker van de bron?

Hoe weet je dat?

Gebruik een bronelement!

1

onderwerp? Personen?

Onderwerp: Het IJzeren Gordijn en de gevolgen ervan

Personen: De man die onder het gordijn wil kijken is Churchill (Gr. Brit.)_

Verder zie je nog mensen die vluchten vanuit het oosten.

3

Tijd? Jaartal?

Het term IJzeren Gordijn werd vlak na WO II gebruikt door Churchill dus het speelt zich af na 1945.

4

tegenstellingen? Overdrijvingen?

De SU zie je achter het IJzeren Gordijn, je ziet donkere wolken, een stad met stinkende fabrieken en een bewaker op de grens (boven). De SU/oostblokkant wordt negatief neergezet hierdoor. Mensen die vluchten naar het westen is ook negatief voor het oosten.

6

mening/boodschap/bedoeling?

De SU ziet hij als een bedreiging: donkere wolken, vluchtende mensen, bewaker.

Het Westen wil graag weten wat er gebeurt: Churchill probeert stiekem onder het Gordijn door te kijken om erachter te komen wat de Sovjets allemaal aan het doen zijn.

7

probeer het nu eens helemaal zelf....!

opdracht: wat is de mening van de maker van de spotprent OF wat is de boodschap?

=> volg het stappenplan!

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

1- Wat zie je en/of welke tekst zie je?
2- Wie zie je?
3- Welke tijd of jaartal?
4- symbolen of handeling?
5- tegenstelling of overdrijving?
6 Mening tekenaar + bronelement

extra materiaaal:

herhaling uitleg dmv filmpjes....

Vaardigheden 

Vaardigheden (leerlingendocument)

Vaardigheid 8: Betrouwbaarheid van bronnen

1. Wanneer is de bron gemaakt?

2. Hoe is de maker van de bron aan zijn informatie gekomen?

3. Wat is de bedoeling van de maker van de bron?

Historische vaardigheden: wat moet je kunnen?

1 - Feit en mening

2 - Oorzaak en gevolg

3 - Soorten bronnen

5- verandering en continuiteit 

6-  Hoe betrouwbaar is de bron

is de bron representatief voor die tijd

7- Standplaatsgebondenheid van de bron

8- inleven/mening vormen

Aan de slag!

Keuze met je buur, of alleen

1) Je gaat zelf met behulp van je laptop of boek 4 bronnen zoeken over de Tweede Wereldoorlog.

• 1) geschreven bron
• 2) ongeschreven bron
• 3) primaire bron
• 4) secundaire bron

Je slaat de bronnen op in een document en schrijft er een kleine uitleg bij (3 regels)

Opsturen via teams.

Welke 4 stappen zijn er voor het werken met bronnen?