thema 6 BS2 Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Specifieke afweer

Deze les

Specifieke Afweer:

- Uitleg

- Hoe gebruik je Binas?

- Opgaven maken en bespreken.

Wat weten jullie nog over interne, aspecifieke afweer?

Wat was ook alweer een APC?

In welke Binas tabel vind je meer informatie over de drie linies?

Leerdoelen

• Je weet uit welke componenten de specifieke afweer is gebouwd
• Je kunt de taak van de cellen die betrokken zijn bij de specifieke afweer beschrijven 

Verdediging in 3 linies: 

1e linie: huid, slijmvliezen maag

Doel: ziekteverwekker buiten houden

2e linie: aangeboren (aspecifieke) afweer  - fagocyten 

Doel: alles wat in het lichaam zit en lichaamsvreemd is moet dood

3e linie: verworven (specifieke) afweer - lymfocyten 

Doel: aanval tegen een specifieke ziekteverwekker 

Fagocyten kunnen vaak niet alle ziekteverwekkers die bij een infectie ontstaan opruimen. 

Er is gespecialiseerde, getrainde hulp nodig.

LYMFOCYTEN vormen de derde defensielinie.

Je hebt B- en T-lymfocyten

Linie 3: specifieke afweer

Doel: een specifieke ziekteverwekker neutraliseren, geheugen en immuniteit opbouwen

vergelijkbaar met afweergeschut, scherpschutters, special forces, spionnen

Start specifieke afweer

Specifieke afweer wordt gestart doordat een APC in lymfe komt. Hierdoor wordt de specifieke afweer geactiveerd.

• Het specifieke afweer bestaat uit lymfocyten
• De lymfocyten gaan zich delen

T-cel

B-cel

T-lymfocyt

productie

beenmerg

rijping

thymus

B-lymfocyt

productie

beenmerg

rijping

beenmerg

T-cellen ruimen (met geïnfecteerde) EIGEN lichaamscellen op

B-cellen maken antistoffen tegen ziekteverwekkers

Lymfocyten zijn 'antigeen specifiek'. Ze zijn getraind om maar slechts 1 specifiek antigeen te herkennen

Twee problemen

De plaats van infectie is in het weefsel

Lymfocyten zitten vooral in de lymfeklieren.

Hoe krijgen we de lymfocyten betrokken?

1

2

De ziekteverwekker mag zich niet verder verspreiden.

Die moeten in het weefsel blijven.

Hoe herkennen de lymfocyten de ziekteverwekker?

Elke ziekteverwekker heeft oppervlakte eiwitten.

Deze oppervlakte-eiwitten zijn onderdeel van de ziekteverwekker. Ze komen dus niet van nature in het lichaam voor.

Ze zijn LICHAAMSVREEMD

Specifieke fragmentjes van deze LICHAAMSVREEMDE eiwitten worden door het immuunsysteem gebruikt om te 'herkennen' welke ziekteverwekker aanwezig is.

Deze fragmentjes noem je ANTIGENEN

Fagocyten zijn OOK APC's

Antigeen presenterende cellen

Ze breken de ziekteverwekker af. Daardoor kan de infectie zich niet uitbreiden.

De antigenen die bij deze afbraak ontstaan presenteert de fagocyt op zijn membraan.

Eenmaal in de lymfeklier zullen lymfocyten scannen wat de fagocyten hebben gevonden.

Ondertussen in de lymfeklier

Is er een APC (fagocyt) aangekomen die een ziekteverwekker heeft opgepikt uit het weefsel. Deze heeft hij afgebroken en het antigeen gepresenteerd op een MHC-molecuul (presenteerblaadje). 

Een T-cel heeft toevallig een receptor die past op het antigeen. Hij is dus getraind om dit antigeen te herkennen.

De T-cel raakt geactiveerd en gaat aan het werk.

T-lymfocyten

• rijping in Thymus
• geactiveerde T-cellen gaan zich delen en vernietigen de geïnfecteerde cellen
• vormen T-geheugencellen

Na activatie van een T-cel

1) Eerst zal deze T-cel delen. Deze T-cel heeft namelijk de juiste specifieke receptor. We hebben deze T-cel in grote aantallen nodig

Een geactiveerde T-cel heeft één van de volgende twee functies:

T-helper cel

Deze T-cel is nodig om B-cellen te activeren

OF

Cytotoxische cellen

Geïnfecteerde lichaamscellen opdracht geven om geprogrammeerde celdood (apoptose) te plegen.

geïnfecteerde cel vernietigen (T-cel)

B-lymfocyten

• rijping in Beenmerg
• geactiveerde B-cellen zich delen en maken antistoffen. Door de vorming van antigeen-antistof complex wordt ziekteverwekker onschadelijk.
  
• vormen B-geheugencellen

antistoffen (B-cel)

Door het antigeen-antistof complex kan de ziekteverwekker geen cel meer infecteren. 

Activatie van B-cellen

Een APC presenteert een antigeen op MHC aan een inactieve B-cel

Deze B-cel heeft specifieke Ig-receptoren die ook het antigeen herkennen

Om actief te worden heeft de B-cel ook de hulp van een actieve T-cel nodig

Na activatie van een B-cel

1) Eerst zal deze B-cel delen. Deze B-cel heeft namelijk de juiste specifieke receptor. We hebben deze T-cel in grote aantallen nodig

Een geactiveerde B-cel heeft de volgende functie

Antistofproductie

Een geactiveerde B-cel zal antistoffen gaan maken. Dat zijn eiwitten die specifiek het antigeen kunnen herkennen. Deze antistoffen maken de ziekteverwekker onschadelijk

antistof molecuul

antistof molecuul

antistof molecuul

antigeen specifiek deel

algemeen deel

Na de infectie bestreden is zal een klein deel van de actieve B- en T-cellen achterblijven.

Deze cellen worden geheugencellen genoemd.

De cellen hebben 'onthouden' welke antigeenspecifieke moleculen het beste werken tegen deze ziekteverwekker.

Bij een tweede infectie hoeven deze cellen niet eerst worden gemaakt. Je afweersysteem reageert veel sneller.

Antistoffen doden ziekteverwekkers NIET. Ze neutraliseren ze alleen maar.

Dat doen ze door met hun antigeenspecifieke delen de antigenen op de ziekteverwekker volledig af te dekken.

De ziekteverwekker kan niets meer. 

Fagocyten ruimen vervolgens de geneutraliseerde ziekteverwekkers op.

De specifieke afweer samengevat.

Bestudeer ook: BINAS 84-L2

Na de eerste infectie: 

• De plasmacellen verdwijnen, alleen de geheugencellen blijven achter.
• Bij een nieuwe infectie: geheugencellen kunnen bij een volgende infectie antigeen meteen herkennen en een snelle reactie tot stand brengen. 

Leerdoelen

• Je weet uit welke componenten de specifieke afweer is gebouwd
• Je kunt de taak van de cellen die betrokken zijn bij de specifieke afweer beschrijven 

Opdracht

• Bekijk het filmpje over Binas 84L.
• 
  
• Gebruik kleurtjes om dezelfde aantekeningen te maken als in het filmpje. 
  
• 
  
• Maak voor jezelf aantekeningen.

Aan de slag!

Maken opgaven 5-13

Over 15 minuten bespreken we de eerste opgaven.