1.7 1.8 en 1.9

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

1.7 Globalisering en de Landbouw

Het GLB 

Domein Wereld 

 

Vragen die je straks kan beantwoorden:

• Wat betekent de globalisering voor de landbouw in de EU?
• Wat is schaalvergroting/intensivering?
• Welke maatregelen neemt de EU om de landbouw te beschermen/wat zijn protectiemaatregelen?

Globalisering

1. Wereldwijde handel van landbouwproducten

2.Marktwerking

Grote concurrentie, productiekosten moeten lager

-> niet voor iedereen mogelijk, kosten in ene land nou eenmaal hoger dan andere land

wat wil de WTO?

Vrijhandel:Afschaffen subsidies en heffingen

Theorie: concurrentie zorgt voor betere en goedkopere producten

Werkelijkheid: wegconcurreren kleine boeren uit ontwikkelingslanden

Lees de tekst door en maak een samenvatting

EU

Beschermingsmaatregelen:

• importheffingen
• exportsubsidies

Uitgangspunten:

• Boer: redelijk inkomen
• Consument: gezonde levensmiddelen tegen betaalbare prijs
• Moeilijke regio's: landbouw moet blijven bestaand

kerndoelen:

• De Europese burgers moeten kunnen beschikken over voldoende en betaalbaar voedsel.  
  
• De Europese boeren moeten een redelijke levensstandaard krijgen met een stabiel inkomen. --> lukt dit?
  

GLB = Gemeenschappelijke Landbouwbeleid

Boeren kregen subsidie voor product,
Dus: meer produceren, meer subsidie 

Welke dingen deden boeren zodat ze hun productie konden verhogen? 
(kijk naar je kaartjes)

Boeren waren te succesvol, er werd te veel geproduceerd. 

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid bedacht toen de quota. 

Wat hield dat in? 

Een boer mag maar een maximale hoeveelheid aan gewas of dier produceren. 
(Ga je erover heen: boete)

De rol van Europa 

van EGKS

Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB)

Europese unie

• gemengde bedrijven 

• productiesubsidies
• veel opbrengst door...
• specialisatie
• schaalvergroting 
• mechanisatie (minder werknemers)
• ruilverkaveling
• aanpassing 1: té succesvol, dus quota
• aanpassing 2: inkomenssubsidie

• grotere interne markt
• protectie
• subsidie voor plattelandsontwikkeling
• verduurzamen 

Boterbergen en melkplassen zijn een gevolg van

1. Inkomenssubsidie
2. Invoeringheffing
3. Productsubsidies
4. Uitvoersubsidies

nos.nl

Nieuw GLB:

• Economie
• Natuur en Milieu
• Leefbaarheid
• PPP als uitgangspunt (people,planet,profit)

Hoe zit dat in Nederland?

www.cbs.nl

Schaalvergroting 

Na 1960 steeg de vraag naar agrarische producten --> plaats in de tijd "na WOII en de hongerwinter"

De EU gaf productiesubsidies= een toeslag op de marktprijs voor melk en vlees 

Dit was een succes en de zelfvoorzieningsgraad steeg enorm!

Grote bedrijven investeerden veel, om zo veel subsidie te krijgen, kleine bedrijven gingen failliet! Hierdoor ontstond schaalvergroting= proces waarbij steeds minder bedrijven zijn en de grote bedrijven achterblijven.

De enorme boterberg en melkplas kostte de EU veel geld en daardoor werd de GLB afgebouwd.

Inkomenssubsidie

Afschaffing productiesubsidies en quota (2017) → marktwerking en concurrentie binnen landen EU neemt toe.

●  Inkomenssubsidie: financiële steun als aanvulling op eigen inkomen→ bedrijven moeten voldoen aan strenge eisen: dierenwelzijn / milieu / voedselveiligheid

●  Nieuwe EU-lidstaten kunnen concurrentiestrijd vaak niet aan→ veel bedrijven moeten nog moderniseren

•  Polen (EU-lid sinds 2004) → stijging export door subsidies. 

   -helft van de boeren heeft hiervan geprofiteerd 

   -helft van de boeren gestopt of afhankelijk van inkomenssubsidie

No farmers no food?

Van alles wat de Nederlandse boeren produceren is ongeveer 75% voor de export, zegt Hanneke Muilwijk van het Planbureau voor de Leefomgeving. En omgekeerd: van het grondoppervlak dat nodig is om al het voedsel dat Nederlanders eten te produceren, ligt driekwart in het buitenland.

De dieren zelf worden vaak wel in Nederland gehouden, maar hun voer – bijvoorbeeld soja of mais – komt meestal van over de grens. We hebben dus een systeem waarbij we aan de ene kant veel voedsel produceren en tegelijkertijd veel uit het buitenland halen.

Zelfs 60% van de zuivel die we consumeren, vertelt Muilwijk, komt van over de grens. Dan gaat het niet om pakken melk, maar om zuivel die bijvoorbeeld in koekjes en taarten zit.

Er zijn in Nederland krankzinnig veel varkens, maar toch halen we ook ongeveer de helft van het varkensvlees dat we eten – vooral in de vorm van bewerkt vlees – uit het buitenland.

Als de Nederlandse boeren stoppen met produceren leiden zij misschien honger, maar de bevolking amper.

Zelfs 60% van de zuivel die we consumeren, vertelt Muilwijk, komt van over de grens. Dan gaat het niet om pakken melk, maar om zuivel die bijvoorbeeld in koekjes en taarten zit.

Er zijn in Nederland heel veel varkens, maar toch halen we ook ongeveer de helft van het varkensvlees dat we eten – vooral in de vorm van bewerkt vlees – uit het buitenland.

Als de Nederlandse boeren stoppen met produceren leiden zij misschien honger, maar de bevolking niet.

Extra uitleg via een video:

https://eenvandaag.avrotros.nl/item/no-farmers-no-food-dat-staat-ver-af-van-hoe-het-voedselsysteem-in-nederland-werkt/

1.8 

De invloed van de EU op de landbouw in Nederland en Polen

Lesdoelen

• Welke actoren zijn bij de landbouw betrokken en welke rol spelen zij?
  
• Wat is het belang van de landbouw voor Nederland en Polen?

Toename productie landbouw:

• Betere zaden
• Bestrijdingsmiddelen en kunstmest
• Genetisch gemodificeerde gewassen
• Mechanisatie en robotisering: productiviteit stijgt

Landbouw in de 21e eeuw

• Van grondgebonden landbouw naar niet-grondgebonden landbouw - klimaat speelt steeds minder grote rol
• Grote investeringen voor innovatie
  
• overgang naar duurzamer produceren en consumeren
• Veel onzekerheid (politiek)
• Financiële steun vanuit de Europese Unie
  

Polen

- zelfde natuurlijke omstandigheden als in Nederland, maar toch verschillend. Hoe kan dat?

Ontwikkeling landbouw in Polen

- tot 1989 onderdeel van het Oostblok (Communistisch) 

landbouw bestond uit kleine bedrijfjes maar ook grote staatsbedrijven -> weinig productiviteit.

- vanaf 1990; markteconomie en toetreding tot de EU

-> schaalvergroting -> stijgende productiviteit.

maar groot gedeelte is in handen van buitenlandse boeren en investeerder. 

Productiviteit

Opbrengst per hectare, per dier of per persoon

 

De kleinste bedrijven in Nederland zijn intensief, terwijl ze in Polen extensief zijn.

Actoren die een rol spelen

Grootwinkelbedrijven, die onderdeel zijn van de multinationale agri-business

Boeren, die moeten steeds goedkoper produceren

Consument, die wil steeds goedkoper voedsel eten

Overheid, die kan via wetten eisen stellen aan landbouw

Organisaties als Wakker Dier, Foodwatch en Greenpeace om de landbouw duurzaam te maken

Agri-business

Beheersen de hele keten, inclusief transport, handel en verkoop. 

Hoe werken ze: boeren hebben contracten waarbij ze altijd de oogst kunnen afzetten, maar ook zaden en kunstmest moeten kopen. 

Toekomst van de landbouw in Nederland en Polen

Wereldmarktprijs staat onder druk, boeren kunnen op 4 manieren reageren:

1. Bedrijfsbeëindiging

2. Intensivering --> meer opbrengst per ha door innovatie

     Nadelen: risico op veeziekten, dierenwelzijn in gevaar, verstoring milieu,           en verdroging

3. Specialisatie: een bijzonder product aanbieden-> biologische landbouw

4. Diversificatie: naast agrarische activiteiten ook een winkel, camping oid

Bevolkingskrimp in voormale plattelandsgebieden.

Bevolkingsgroei

Bevolkingskrimp

Keuringsdienst van waarde