1.2 Rivieren: maatregelen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.2 Rivieren: maatregelen

Lesdoel

• de onderdelen van het rivierenlandschap kennen
• het verband tussen verstening en vertragingstijd kennen
• weten welke maatregelen er in het rivierenlandschap zijn genomen

Kennischeck

Vul de tekst aan

In de (1)......... van de rivier is een hoge stroomsnelheid. In de (2)......... vindt veel sedimentatie plaats. Het (3).......... van een rivier is hoger in de winter dan in de zomer. Deze verschillen noemen we het (4)......... . Dijken direct langs de rivier heten (5)........., en bij hoogwater worden de (6)......... gebruikt. Het gebied dat soms kan overstromen heten de (7).......... 

Herhaling

Vul de tekst aan:

In de (1) bovenloop van de rivier is een hoge stroomsnelheid. In de (2) benedenloop vindt veel sedimentatie plaats. Het (3) debiet van een rivier is hoger in de winter dan in de zomer. Deze verschillen noemen we het (4) regiem . Dijken direct langs de rivier heten (5) zomerdijken, en bij hoogwater worden de (6) winterdijken gebruikt. Het gebied dat soms kan overstromen heten de (7) uiterwaarden

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet deze dijk?

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet deze dijk?

Zomerdijk

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet dit gebied?

Dwarsprofiel van de rivier

Hoe heet dit gebied?

winterbed

Dwarsprofiel van de rivier

Winterbed

Buitendijks

Zomerbed

Binnendijks

Uiterwaarde

Zomerdijk

winterdijk

1.2 Rivieren: maatregelen

Voor 1996-1998 -> rivier geschikt houden voor transport, "in toom" houden -> stuwen, sluizen, kanaliseren, bedijken/kades, kribben.

Na 1996-1998 -> project Ruimte voor de Rivier (30 jaren plan, bijna afgerond)

Kanaliseren

• Stuwen en sluizen: regelen waterstand
  

• Bochten afsnijden: hogere stroomsnelheid
  

Krib(ben)

Houdt rivier in midden van stroomgeul

houdt de rivier bevaarbaar

Meanderen wordt voorkomen

Dijken

aanleg of verzwaring van dijken

-> sedimentatie in winterbed

-> ophoging rivier

-> verhoging dijken 

Verstedelijking

Verstening/verharding = groter oppervlakte straten, wegen en bebouwing.

-> kortere vertragingstijd en piekafvoer 

Lesdoel

• maatregelen noemen waardoor de rivier meer ruimte kreeg en deze in een bron herkennen;
• uitleggen wat het Delta- en het hoogwaterbeschermingsprogramma inhouden en welke keuzen hieraan ten grondslag liggen;
• uitleggen wat integraal waterbeheer is en daar een mening voor het IJsselmeergebied over vormen;
• het Nederlands en internationaal rivierbeleid beschrijven en hierover een mening vormen.

Lesdoel deel 2

• maatregelen noemen waardoor de rivier meer ruimte kreeg en deze in een bron herkennen;
• uitleggen wat het Delta- en het hoogwaterbeschermingsprogramma inhouden en welke keuzen hieraan ten grondslag liggen;
• uitleggen wat integraal waterbeheer is en daar een mening voor het IJsselmeergebied over vormen;
• het Nederlands en internationaal rivierbeleid beschrijven en hierover een mening vormen.

Ruimte voor de rivier

Samen bekijken GB56 kaartblad 35

- Dijkringen

- Primaire waterkeringen

- Deltaprogramma

- IPCC scenario: GB56 232

- Waterbeheer: GB56 36E

Het deltaprogramma

Waterveiligheid, zoetwatervoorziening en klimaatrobuustheid

• Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten en waterschappen moeten samenwerken aan dit integraal waterbeleid.
  
• Rijkswaterstaat zorgt voor wegen, waterwegen en bescherming tegen overstromingen.
  
• Een waterschap zorgt voor veiligheid, voldoende water en schoon water in een bepaald gebied.
  

Integraal waterbeheer is een vorm van waterbeheer om vraagstukken rondom overstromingen, wateroverlast, droogte en waterkwaliteit in samenhang (schaalniveau, functies en betrokkenen) te beschouwen:

• Rekening houden met het hele stroomgebied. Nederland is hier onderdeel van. Samenwerking op verschillende schaalniveaus van belang!
• Verschillende watersystemen (zee, rivieren, meren, sloten, kanalen, grachten en grondwater).
• Verschillende functies: afvoeren, veiligheid, recreatie, landbouw.
• Betrokkenen: overheden, bedrijfsleven, boeren, bewoners, toeristen etc.

• De kustdijken versterken / Waterkeringen verbeteren om Nederland te beschermen tegen zeespiegelstijging (door klimaatverandering).
• Inspelen op de onregelmatiger wordende afvoer van rivieren.
• Het waterpeil van het IJsselmeer verhogen om een grotere strategische zoetwatervoorraad te hebben (voor tijden van droogte). 

Spuien en zeespiegelstijging?

Zeespiegelstijging kan de
afvoer van rivierwater
en het spuien van water op
zee bemoeilijken 

bijv. IJsselmeer 

Uitdagingen

• Bij zeespiegelstijging spuien (=leegpompen) vanuit IJsselmeer steeds moeilijker;
• Flexibel waterpeil IJsselmeer een uitdaging in zomer en winter;
• Steeds vaker periodes met droogte, terwijl tegelijkertijd de vraag naar zoet water toeneemt;
• Verzilting: toename zout water in de bodem en het water.

Samen bekijken GB56 kaartblad 35

- Verzilting: GB56 36B

Maatregelen in het stroomgebied: Drietrapsstrategie

Retentiebekken --> bergen