5.2 Burgerij en portretkunst

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

5.2 Burgerij en portretkunst

Bespreken huiswerk

vraag 23, 24

Vraag 23

23 Twee van de volgende:

• Het symmetrische ontwerp van de gevel.

• Het gebruik van natuursteen in plaats van baksteen.

• Het gebruik van klassieke elementen (zoals een timpaan en pilasters).

vraag 24

24 Twee van de volgende:

• Op de grond liggen drie in marmer en brons uitgevoerde kaarten: van het

oostelijk en westelijk halfrond, en een kaart van de noordelijke sterrenhemel.

Dat suggereert dat Amsterdam het middelpunt van dit alles is.

• Boven de vier ingangen zijn de ‘vier elementen van het universum’ afgebeeld:

water, lucht, vuur en aarde.

• Op de afbeelding is ook Atlas te zien, de Griekse figuur die de hemel op zijn

schouders draagt. Ook dit is een machtssymbool.

Lesdoelen:

• Je leert wat regentstukken en schuttersstukken zijn.
• Je leert het verschil tussen statisch en dynamisch.
• Je leert over de status van vrouwen in de 17de eeuw.

• Nederlandse bestuurders worden in de 17de eeuw 'Regenten' genoemd.
• Om te pronken met hun rijkdom en met hun macht/aanzien laten ze grote groepsportretten schilderen: schutterstukken en regentenstukken.

In tegenstelling tot andere groepsportretten uit die tijd maakt Rembrandt er geen statisch geposeerd portret van, maar een levendig schilderij waarop de groep volop in actie is.

Wat maakt De Nachtwacht zo dynamisch als je het vergelijkt met het statische schilderij ernaast?

Schuttersstuk: Groepsportret van schutters.

Schutters waren verantwoordelijk voor de verdediging van hun stad. Schuttersgilden hadden ook sociale en ceremoniële functies. Ze organiseerden feesten, optochten en schietwedstrijden. 

Regentenstuk: groepsportret waarop regenten (bestuurders) van liefdadigheidsinstelling of gilde zijn afgebeeld.

REGENTESSEN VAN HET OUDEMANNENHUIS In Haarlem - ca. 1664 - Frans Hals

Tegenwoordig Frans Hals Museum

De houding van de vrouwen geeft hun functie weer:

• Penningmeester links houdt hand omhoog.
• Rechts secretaris met arm op boek.
• Op achtergrond waarschijnlijk schilderij van Barmhartige Samaritaan; iets wat de liefdadigheid en naastenliefde van de regentessen moet benadrukken.

Judith Leyster - Zelfportret - ca. 1630

Het is bijzonder dat Judith Leyster bekend werd in de 17e eeuw. Ze was een vrouwelijke schilder in een tijd waarin het voor vrouwen buitengewoon moeilijk was om als professionele kunstenaar erkend te worden. In die periode hadden vrouwen over het algemeen beperkte toegang tot artistieke opleidingen en waren ze vaak uitgesloten van gilden, die essentieel waren voor het professionele succes van een kunstenaar.

Desondanks slaagde Leyster erin om een succesvolle carrière op te bouwen en werd ze een van de weinige vrouwelijke kunstenaars uit die tijd die internationale erkenning genoot. Haar werk wordt geprezen om zijn technische vaardigheid en levendige composities. Het is opmerkelijk dat ze niet alleen haar kunst beoefende, maar ook haar eigen weg vond in een tijdperk dat zwaar gedomineerd werd door mannelijke kunstenaars.

In 1633 wordt de kunstschilder Judith Leyster op de jonge leeftijd van 21 jaar toegelaten tot het mannenbolwerk van het Sint-Lucasgilde.

Een gilde is een genootschap die de rechten en belangen van de aangesloten kunstenaars en ambachtslieden beschermt.

Judith Leyster schilderde vooral Genrestukken: schilderijen met taferelen uit het dagelijkse leven. Vaak met een verborgen moralistische boodschap

Verwerking:

De antwoorden moeten de volgende strekking hebben:
 • In de zeventiende eeuw werd de Republiek der Nederlanden een belangrijk handelscentrum met betrekkingen in heel Europa en ver daarbuiten (V.O.C.). Het gevolg daarvan was een bloeiende economie en een welvarende bevolking 

• één van de volgende: 

− (maatschappelijk) De Nederlandse handel verliep voornamelijk over zee, waardoor veel mannen lange tijd van huis waren. Hun vrouwen droegen intussen de verantwoordelijkheid voor de zaken thuis. − (economisch) De bloeiende economie zorgde ervoor dat ook vrouwen (op grotere schaal dan in het buitenland) handel dreven en/of diensten en producten te gelde maakten. 

De antwoorden moeten de volgende strekking hebben (twee van de volgende): − De vrouwen zitten plechtig aan een tafel terwijl van ieder de specifieke bestuurstaak wordt weergeven (voorzitter heeft een boek voor zich, secretaris maak aantekeningen op een lei, penningmeester telt het geld): ze laten zien dat ze weten wat besturen inhoudt en/of dat ze het geld / de zaken goed beheren.

 − De opstelling van de vrouwen laat een hiërarchie zien: de regentessen (zitten en) kijken ons aan, de (dienende) binnenmoeder wendt haar blik af, waardoor duidelijk is dat de regentessen hier de baas zijn.

 − Het verhaal van Lazarus op de achtergrond verbindt het besturen met een christelijk (en dus verheven) doel: de vrouwen houden zich bezig met goede werken en/of zijn barmhartig. 

Maken/huiswerk

Maken vraag 25, 26, 27