5.1 Renaissance en humanisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

5.1 Renaissance en humanisme 

Leerdoelen 

1. Je kunt uitleggen wat de Renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italië ontstond. 

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met heroriëntatie op de Klassiek Oudheid.

3. Je kent de ideeën van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld. 

Theorie

Ontdekkers en Hervormers (1500-1600)

KA's tijdvak 5:

18. Het begin van Europese overzeese expansie.

19. Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

20. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.

21. De protestantse reformatie die een splitsing in de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had.

22. Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

Hoe zie je dit aan dit schilderij van Botticelli - La Primavera (De Lente)?

lesdoel 2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met heroriëntatie op de Klassieke Oudheid.

Hoe zie je dit aan dit schilderij van Botticelli - La Primavera (De Lente)? Noem drie beeldkenmerken die verwijzen naar de klassieke oudheid. (Zie ook p. 84 in je boek)

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de Renaissance te maken heeft met heroriëntatie op de Klassieke Oudheid.

Dit schilderij werd geschilderd ter ere van het huwelijk van de steenrijke Lorenzo di Pierfrancesco. Het schilderij bevat gelukswensen voor dat huwelijk. 

Dit schilderij werd geschilderd ter ere van het huwelijk van de steenrijke Lorenzo di Pierfrancesco. Het schilderij bevat gelukswensen voor dat huwelijk. Waar zie je dat aan? (Zie ook p. 84 in je boek)

Theorie

Aan het einde van de middeleeuwen was de internationale handel al vroeg op gang gekomen. In welke twee gebieden was dit ook alweer vooral te vinden? 

Theorie

In het noorden van Italië waren er daardoor relatief veel rijke handelaren, die zich een leven vol weelde konden veroorloven. Zij lieten prachtige huizen bouwen en kochten standbeelden, schilderijen en andere kunstwerken. De Renaissance is begonnen! 

De Renaissance (letterlijk wedergeboorte) is een cultuurstroming in de 15e en 16e eeuw die de mens centraal stelde en de kunst uit de klassieke Oudheid als voorbeeld nam. 

lesdoel 1. Je kunt uitleggen wat de renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italie ontstond. 

Theorie

Dat de Renaissance in Italie begon is geen toeval: 

1 De steden en burgers waren rijk door handel en nijverheid. Zij hadden geld voor gebouwen en kunst.

2 Ze kwamen (als handelaren en eerder al in de tijd van de kruistochten) in contact met het oostelijke deel van de Middellandse Zee, waar veel klassiek erfgoed was.

3 In Italië waren nog gebouwen/ruïnes en kunstwerken uit de klassieke Oudheid.

4 In Italiaanse bibliotheken waren nog geschriften uit die tijd te vinden.

lesdoel 1. Je kunt uitleggen wat de renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italie ontstond. 

Waarom begon de renaissance in Italië? (4)

Theorie

Niet alleen rijke handelaren genoten van het leven, ook de hoge geestelijken: de paus, kardinalen en bisschoppen. Ze streefden naar nog meer macht en een leven vol pracht en praal. Veel geld werd ingezameld om de grootste kerken te bouwen of verfraaien. Die verfraaiingen waren geìnspireerd op de Gr-R stijl uit de Oudheid.

Memento mori

Carpe diem

Memento mori

Carpe diem

Welke latijnse spreuk past het beste bij de renaissance en waarom?

Theorie

In de middeleeuwen werd nagedacht. De Kerk stimuleerde dit, maar alleen zolang nieuwe inzichten niet tegen de Kerkelijke leer ingingen. De middeleeuwse denkwereld was vooral gericht op het geloof en op de zorg om na de dood een plek in de hemel te bemachtigen. 

Denkbeeld: In de middeleeuwen was het denken en leven gericht op geloof en in de hemel komen.  (Memento Mori = gedenk te sterven)

Theorie

De mensen in de 15e en 16e eeuw ontwikkelde echter een andere levenshouding, waarin het nu en hier belangrijker was dan het hiernamaals. (Carpe Diem = pluk de dag).

Daarnaast wilden ze ook niet alles meer overnemen wat de kerk ze opdroeg. 

Met nadenken, argumenteren, redeneren en onderzoeken hopen de wereld beter te begrijpen en te verbeteren. Deze levenshouding noemen we humanisme. 

Theorie

De kerk gebruikte een oude vertaling van de Bijbel, de Vulgaat.  Erasmus wilde op basis van de oudst overgeleverde Griekse en Latijnse teksten een wetenschappelijk verantwoorde Bijbelvertaling maken. Zo ontdekte hij talloze vertaalfouten in de Vulgaat en bracht hij de kerk in de problemen. 

Erasmus wilde een wetenschappelijk verantwoorde Bijbelvertaling maken en ontdekte veel taalfouten in de Vulgaat (oude Bijbel). Hij bracht hiermee de Kerk in de problemen. 

lesdoel 3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Een beroemde Nederlandse humanist was Erasmus. 

Theorie

Andere humanisten bestudeerden de mens als biologisch wezen, waardoor ze meer inzicht kregen in de bouw en werking van het lichaam. Ze gingen daarbij uit van de theorieen uit de Oudheid, maar volgden deze niet kritiekloos. Zo ook de humanist Vesalius.  

lesdoel 3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Theorie

Vesalius ontdekte dat de ideeën van de oud-Griekse Galenus fouten bevatten, doordat hij dieren had ontleed, in plaats van mensen. Door menselijke lichamen te onderzoeken kon hij deze fouten corrigeren en bracht hij zijn boek Humani Fabrica uit. 

lesdoel 3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld.

Beeldmateriaal

Een van de bekendste figuren uit de Renaissance is wel Leonardo da Vinci....en niet DiCaprio ;)

Humanisme betekent

1. Leven waarin God centraal staat
2. Leven waarbij de mens centraal staat
3. Godsdienst waarbij de natuur belangrijkst is
4. Een ander woord voor reformatie

Wat past niet bij het humanisme?

1. Je moet alles wat de paus zegt voor waar aannemen.
2. Bestuderen van geschriften uit de oudheid
3. Kritiek op de kerk
4. Erasmus

Leg uit waarom humanisme goed past bij de Renaissance.

Een van de bekendste humanisten was

1. Cicero
2. Leonardo Da Vinci
3. Erasmus
4. Luther

Lees de bron over Erasmus. Welke uitspraken zijn juist?

1 In de tekst geeft Erasmus een uitleg over het aanzien van geestelijken.
2 In de tekst keurt Erasmus de mentaliteit van geestelijken af.
3 In de tekst keurt Erasmus de mentaliteit van geestelijken goed.
4 In de tekst laat Erasmus zien dat hij een nieuwe vertaling van het Nieuwe Testament nodig vindt.

1. 1, 2 en 4
2. 2, 3 en 4
3. 1, 3 en 4
4. 1, 2 en 3

Opdracht

Op de volgende dia's zie je steeds vier woorden.

Welk woord hoort er niet bij. Leg uit wat de andere drie woorden met elkaar te maken hebben.

Gebruik par 5.1 (ook de teksten bij de bronnen) en maak ik een tweetal opdracht 7.  (10 min)

Erasmus, Kunst, Bijbel, Humanisme

Galenus, Humanica Fabrica, Vesalius, Chloris

Vulgaat, Da Vinci, Latijn, Kerk

Ruïnes, boeken, Vesalius, voorbeeld

Carpe Diem, Rijke burgers, Spanje, Italië

Noem drie dingen die je hebt geleerd.

Dit vind ik nog moeilijk.

Leerdoelen nabespreken

1. Je kunt uitleggen wat de renaissance inhoudt en waardoor die juist in Italie ontstond. 

2. Je kunt uitleggen wat het veranderende mens- en wereldbeeld in de renaissance te maken heeft met herorientatie Klassiek Oudheid.

3. Je kent de ideeen van enkele humanisten en kunstenaars en hun bijdrage aan een nieuw mens- en wereldbeeld. 

huiswerk

Lees par 5.2 voor de volgende les. 

Zorg dat je vast een samenvatting maakt bij de lesdoelen. Laat steeds wat ruimte over per lesdoel om je aantekeningen aan te vullen in de les.

Beeldmateriaal