26 maart 2025 STRAATTAAL EN DIALECT

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

STRAATTAAL & DIALECT

Lesdoel

• Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect  met elkaar te maken hebben.
• Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.
• Je vergroot je kennis over straattaal  en dialect.

basisvaardigheid

taal:

- taalverzorging

Taalvormen

*Standaardtaal: Algemeen Nederlands/Standaard Nederlands

*Varianten op de standaardtaal:

*Dialect (gekenmerkt door accenten)

Wat betekent: 'Ge bent de Sjors' en 'glas-in-lood-gezicht'?

*Straattaal

Standaardnederlands

Standaardnederlands =  Algemeen Nederlands

- gestandaardiseerde variant van het Nederlands 

- wordt onderwezen op scholen

- gebruikt door autoriteiten en media in Nederland. 

- formele en correcte vorm van de taal, 

- bedoeld om communicatie te vergemakkelijken

           * door regionale dialecten en variaties te minimaliseren.

   Achtergrond 

Streektaal, streekgebonden variant van een taal. Soms is er tussen dialecten vrijwel uitsluitend verschil in de uitspraak (vergelijk Amsterdams en Haags), soms ook in de woordenschat (Haags tegenover Twents).

Dialecten van één taal hebben vrijwel dezelfde structuur en historische achtergrond: daarom is Fries geen dialect van het Nederlands, maar Gronings wel. Vaak ook spelen geografische en politieke omstandigheden een rol. Zo liggen Twents en Platt-Deutsch (tussen Gronau en Berlijn) dichter bij elkaar dan Twents en Maastrichts, maar wordt Twents als een dialect van het Nederlands, en Platt-Deutsch als een dialect van het Duits beschouwd.

Is een dialect niet aan een streek, maar aan een sociale laag gebonden (arbeiderstaal, corpsballentaal, hulpverlenerstaal), dan spreken we van een sociolect. Het typische taaleigen van een persoon noemen we een idiolect.

Achtergrond

Straattaal is een zelfgemaakte taal vol:

- afkortingen in sms- en apptaal, 

- woorden uit de hiphop en 

- leentermen uit het Marokkaans, Turks, Engels en Surinaams. 

In Nederland is de basistaal Nederlands. 

Er wordt gespeeld met lidwoorden, toon, tempo en volume. 

Waarom spreken jongeren straattaal?

• Het is een codetaal.     
• Het zorgt voor verbondenheid, maar kan ook mensen uitsluiten.
• Je toont bij welke groep je sociaal en geografisch hoort.
  
• Leuke manier om met taal te spelen-> straattaal kent geen regels ->       heeft een hoog 'do it yourself' gehalte.
• Boodschap hoeft niet letterlijk onder woorden                                                 gebracht te worden -> én toch is het verband/                                                       de relatie helder.

De Nederlandse taal(vormen)

Nederlandse taal = 

ook wel standaardtaal of algemene omgangstaal.

Er is niet één soort Nederlands dat door iedereen gesproken wordt.  

Daarnaast zijn er allerlei dialectvormen 

en jongerentaal -> straattaal.

Wat is belangrijk bij een taalvorm?

• Het bepalen van de betekenis.
• Wat is de bedoeling van de spreker?
• Kennis van de wereld.
• De inhoud.
• De sociale relaties tussen taalgebruikers.
• Passend bij sociale omstandigheden. 

Overeenkomsten straattaal & dialect(en)

• Beide zijn varianten binnen het standaard Nederlands.
• Wordt naast het Nederlands gebruikt -> dus ook taalvaardig in het Nederlands.
• Beide zijn een typische 'in-group' spreekstijl' -> onderling kunnen ze elkaar goed verstaan.
• Verschillen in regio's of groepen -> veel variatie en verandering.
• Associatie met individuen of groepen met een lage sociale status.
• Verbondenheid en groepsgevoel.
• Stoerheid (straattaal) & gezelligheid (dialecten).
• Kan nadelig zijn voor een succesvolle maatschappelijke carrière -> niet algemeen geaccepteerde norm.

Opdracht 

Schrijf de tekst van de volgende slide in het standaard Nederlands. 

Als je het even niet weet

Weet je de betekenis van straattaalwoorden niet? Het straatwoordenboek kan je helpen. Er staan 8889 termen inclusief betekenis in de database, en dit aantal groeit iedere dag!

https://straatwoordenboek.nl/

aan de slag

Stel jezelf voor:

- in algemeen Nederlands

- in dialect

- in straattaal

Lesdoel

• Je weet wat de Nederlandse taal en straattaal of dialect  met elkaar te maken hebben.
• Je weet waarom straattaal of dialect gebruikt wordt.
• Je vergroot je kennis over straattaal  en dialect.

basisvaardigheid

taal:

- taalverzorging