9.2-1 Vormen van erfelijkheid 5H 2021

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H9: Erfelijkheid

H09: Erfelijkheid

Vragen over het huiswerk?

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 9.2: Stamboomonderzoek

Doel en begrippen 9.2 

Je leert welke verschillende vormen van overerving er zijn.

dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, drager, intermediaire overerving, onvolledig dominant, multipele allelen, co-dominantie, X-chromosomale overerving.

Fenotype/ Genotype

Fenotype: beschrijving van een eigenschap

Bijvoorbeeld: blond/ bruin/ zwart/ grijs haar, wel/ niet tongrollen, wel/ geen suikerziekte, koriander smaakt wel/ niet naar zeep, kleurenblind/ kleurenziend, bloedgroep A/B/AB/0

Genotype: beschrijving van de aanwezige allelen

AA, bb, I^AI^A, X^aY

Dominant/ recessief

Een dominant allel zie je altijd terug in het fenotype (ook als er maar één dominant allel is).

In het genotype noteren met een HOOFDLETTER.

Dominant/ recessief

Een recessief allel zie je alleen terug in het fenotype als er geen dominante allelen aanwezig zijn.

In het genotype noteren met een kleine letter.

Dominant/ recessief

Allelen van hetzelfde gen hebben dezelfde letter (HOOFD of klein)

Homozygoot

Een individu met twee dezelfde allelen.

Twee dominante allelen of twee recessieve allelen.

Genotype is AA (homozygoot dominant) of aa (homozygoot recessief).

Kan alleen A of a doorgeven.

Heterozygoot

Een individu met twee verschillende allelen.

Een dominant en een recessief allel.

Genotype is Aa.

Dit individu kan allel A of allel a doorgeven aan volgende generatie.

Drager

Een heterozygoot individu heeft het dominate fenotype maar is wel drager van het recessieve allel.

Kan dus wél het recessieve allel doorgeven en zorgen voor recessieve fenotype in de voldoende generatie.

Intermediaire overerving

Er is geen sprake van een dominant en een recessief allel. De allelen zijn onvolledig dominant. Beide allelen hebben evenveel invloed op het fenotype.

Notatie BR en BW waarbij A de ene variant van eigenschap B is en B de andere variant.

Bijvoorbeeld bloemkleur rood en wit.

Intermediaire overerving

Bij een bepaalde bloemsoort is de bloemkleur intermediair (rose). Als een rode bloem wordt gekruist met een witte bloem ontstaan rose nakomelingen. Deze nakomelingen (F1) worden

onderling gekruist. Hoeveel van de 32 nakomelingen verwacht je dat er rose zullen zijn in de F2?

X-chromosomle overerving

Allelen op het X chromosoom erven anders over omdat een man maar 1 X chromosoom heeft.

• Mannen met 1 recessief allel hebben meteen de recessieve eigenschap
• Mannen erven X chromosomale eigenschappen altijd van hun moeder over
• Vrouwen erven altijd het X chromosoom van hun vader, met de allelen die daar op liggen.

Notatie: XA en Xa

X-chromosomale overerving

Bij Drosophila komt onder andere het allel ‘vleugels zonder dwarsaders’ voor. Dit allel is X-chromosomaal en recessief. Een vrouwtje met vleugels zonder dwarsaders wordt gekruist met een mannetje met normale vleugels. De F1-individuen die hieruit ontstaan, worden onderling gekruist en er ontstaan een F2.

Hoeveel % van de vrouwtjes uit de F2 heeft vleugels zonder dwarsaders?

Doel en begrippen 9.2 

Je hebt geleerd welke verschillende vormen van overerving er zijn.

dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, drager, intermediaire overerving, onvolledig dominant, multipele allelen, co-dominantie, X-chromosomale overerving.

Huiswerk

Maak een begrippenlijst over erfelijkheid.