3V Liefdeslied

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Liefdeslied vanaf de middeleeuwen tot nu

Liefdesliedjes, ja leuk!

😒🙁😐🙂😃

Liefdesliedjes,
waar denk je dan aan?

Inleiding

Gedichten – moet je die nu lezen, (horen) voordragen of (horen) zingen? Lezen, denken wij meestal, want gedichten staan afgedrukt in

mooie boekjes, met veel wit rond de tekst. Ja, er zijn ook

avonden waarop dichters hun werk voorlezen. Een Avond van de

Poëzie wordt in steeds meer plaatsen georganiseerd. Beroemd is de Nacht van de Poëzie in Utrecht. Maar zingen?

Inleiding - vervolg

En toch was dat ooit anders: veel gedichten waren liederen die gezongen werden. En soms worden er weer pogingen ondernomen om die band tussen poëzie en muziek te herstellen. Daarover gaat deze lessenserie: het lied. Bij alle teksten is aangegeven waar je dat lied (gezongen) kunt vinden. Dat is misschien niet altijd eenvoudig, dus misschien is het handig als iemand ze centraal verzamelt. In deze les komen er een paar voorbij. In elk geval: met al die liederen kan het een gezellige boel worden. Maak er wat moois van!

Opzet van deze lessenserie

Deze lessen bestaan uit zeven onderdelen die bestaan uit teksten om te lezen, liederen om te beluisteren en opdrachten om te maken. 

Ze gaan over:

A de liedcultuur aan het eind van de Middeleeuwen en in de Gouden Eeuw,

B het onderzoek naar de teksten en melodieën van deze oude liederen,

C twee liederen uit Het Antwerps Liedboek,

D twee liederen van P.C. Hooft,

E twee liederen van G.A. Bredero,

F twee liederen van J.J. Starter,

G een project over liefdesliederen uit onze tijd.

A    Liedcultuur

Lees het fragment uit het boek van Nelleke Noordervliet.

Als Menno Molenaar, de hoofdpersoon uit dit boek, uit zware wondkoortsen weer tot bewustzijn komt, voelt hij dat hij tussen dood en leven zweeft.

Dat lijkt misschien vreemd, jezelf terugzingen naar het leven met een liefdeslied. Maar in de zeventiende eeuw, de tijd waarin deze roman zich afspeelt, was het minder vreemd. Juist toen beleefde de cultuur van het lied in de volkstaal een enorme bloei.

Lees zelf de tekst voor. Leerlingen kunnen meelezen als ze de lesbrief voor zich hebben.

Dat mensen luid zingend over straat lopen of luid zingend aan het werk zijn, kun je je nu bijna niet meer voorstellen. Vroeger moet dat anders zijn geweest.Meezingen met optredende artiesten, dat doen we wel. Deze straatmuzikant vraagt voorbijgangers mee te zingen, sommigen doen dat! Ook bij optredens van populaire zangers zingt het publiek vaak heel hard mee.

Lees nu eerst tekst 1 uit Zingend door het leven, geschreven door Natascha Veldhorst, over het Nederlandse liedboek in de Gouden Eeuw.

Lees de tekst zelf voor, dat duurt 2 a 3 minuten. Leerlingen kunnen zelf meelezen als ze de lesbrief voor zich hebben.

Liedboeken

Liederen werden verzameld in liedboeken. Daarin waren de teksten afgedrukt, maar meestal geen muziek, alleen een aanduiding van de wijs.

Hier zie je een voorbeeld.

(Op de stemme betekent...)

Hoe weten we dat er in de zeventiende eeuw veel werd gezongen?

Wat is het principe van de contrafactuur?

1. Nieuwe teksten worden gemaakt op bestaande melodieën
2. Een tekst die je krijgt als je iets koopt.
3. Dat is muziek voor een speciale gelegenheid.
4. Mensen die de tekst niet kennen zingen lalala

Waarvan kennen wij het principe van de contrafactuur nu nog?

Hoe konden mensen vroeger weten op welke melodie het lied moest worden gezongen?
(Bekijk nog eens de illustratie bij Klachte van Cupido.)

Een klein stukje literatuurgeschiedenis, liederen in de middeleeuwen.

De link vind je ook hier:

https://vlogboek.nl/2017/02/06/vlogboek86-literatuurgeschiedenis-middeleeuwen-liederen/

De oudste liedboeken

Lees tekst 2 en 3 aandachtig.

Zoek de begrippen die onduidelijk zijn op, of stel hierover een vraag.

Je maakt de opdrachten 2 en 3 voor de volgende les.

Wil je meer weten over liederen in het Middelnederlands en horen hoe dat misschien geklonken heeft? Dat kun je horen en lezen op https://vogala.org/

Als huiswerk opgeven: opdrachten 2 en 3.

De link naar Vogala https://vogala.org/ heb ik hier opgenomen.

B Onderzoek en presentatie

Veel van die liederen en liedboekjes zijn verloren gegaan, maar gelukkig is er ook veel bewaard. 

Op het Meertens Instituut in Amsterdam zijn in de Nederlandse Liederenbank inmiddels meer dan 175.000 Nederlandse liederen ontsloten, van de Middeleeuwen tot de twintigste eeuw. Het gaat om liefdesliederen, spotliederen, geuzenliederen, psalmen en andere religieuze liederen, volksliederen, kinderliederen, sinterklaas- en kerstliedjes en nog veel meer. Bronnen van de liederen zijn liedboeken, liedbladen, liedschriften en veldwerkopnamen.

Het Meertens Instituut 

de Nederlandse Liederenbank

Van elk lied  dat opgenomen is in de Liederenbank, is de bron aangegeven waar de tekst en eventueel de melodie te vinden is. In een aantal gevallen
kan direct worden doorgeklikt naar de gehele tekst van het lied of naar de melodie of een geluidsopname.

Deze link kun je gebruiken bij opdracht 4:

http://www.liederenbank.nl/

Een straatvoorstelling van Camerata Trajectina

Camerata Trajectina is een muziekgezelschap dat al meer dan 45 jaar met de muziek van de 16e en 17e eeuw en de schoonheid van de Nederlandse taal de Nederlandse geschiedenis tot leven brengt.

Een fragment van een straatvoorstelling,

Lijsje Flepkous.

Als de link niet werkt: https://www.youtube.com/watch?v=M9xfMxd0W-E  

C. Twee liederen uit het Antwerps Liedboek

1. Een oud liedeken (lied 90)

Samenvatting van de inhoud

Een vrouw beklaagt zich: ze dacht een geweldige man ‘gevangen’ te hebben (ze noemt hem een valk), maar hij is ervandoor gegaan. En daarom zoekt ze troost: ze nodigt een jonge man uit (strofe 2). Maar hij aarzelt: hij is bang voor de honden. Maar zij weet een oplossing: buiten in de boomgaard kunnen ze elkaar ontmoeten (strofe 4). Daar verklaart ze hem hartstochtelijk haar liefde (strofe 5), maar dat gaat hem te ver: ze kan terugkeren naar haar man en zeggen dat ze rozen is wezen plukken. Maar haar besluit staat vast: ze gaat niet terug (strofe 7).

De spelling van de tekst in je lesbrief is aangepast en er zijn leestekens aangebracht. Lees mee terwijl je luistert naar het fragment. Er staat ook een toelichting op de woorden die nu niet of in een andere betekenis worden gebruikt.

2 Van Proper Janneken (lied 123)

Samenvatting van de inhoud:

Een minnaar vertrekt naar Rome en neemt afscheid van zijn Janneke.

De spelling van de tekst in je lesbrief is aangepast en er zijn leestekens aangebracht. Lees mee terwijl je luistert naar het fragment. Er staat ook een toelichting (achter de tekst van het lied) op de woorden die nu niet of in een andere betekenis worden gebruikt.

De link, mocht de koppeling niet werken:

http://www.liederenbank.nl/sound_extern.php?recordid=94529

Afmaken voor de volgende les:

Uit de lesbrief: opdrachten 1, 2, 3 en 4

Veel van de antwoorden zijn al voorbij gekomen in deze les. ;-)

De volgende les komen de liefdesliederen van P.C. Hooft en G.A. Bredero aan bod.