Griekse lyriek en Sappho

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

In deze lessonup....

• leer je over de verschillende dicht/muziekvormen in het oude Griekenland
  
• leer je de bijzondere muzikante Sappho kennen
• vergelijk je Sappho met moderne vrouwen

Lyriek

• een (kort) gedicht waarin persoonlijke gevoelens worden uitgedrukt
  
• in de oudheid: begeleid door een lier
  
• vergelijk nu: singer-songwriter
  

Elegie

Tegenwoordig is een elegie een klaagzang.

Iambe

Tegenwoordig kun je dit soort teksten/liedjes terugvinden bij cabaretiers en programma's als Zondag met Lubach

Wat is een kenmerk van de oud-Griekse elegie?

1. spottend
2. aansporing
3. persoonlijke onderwerpen
4. prijzen held

Welk genre?
Ik heb een mooie dochter, haar gestalte lijkend
op gouden bloemen, de beminde Kleis,
in ruil voor haar zou ik zelfs niet geheel Lydië en niet
het lieflijke... (incompleet fragment)

1. iambe
2. koorlyriek
3. monodische lyriek
4. elegie

Welk genre?
This is a message from the government of the Netherlands.
Dear mr. President,
Welcome to this introduction video about the Netherlands.
It's gonna be a great video, it's gonna be absolutely fantastic.

1. iambe
2. koorlyriek
3. monodische lyriek
4. elegie

Overlevering

Meeste Griekse/Latijnse teksten:

• via kloosters in West-Europa en het Byzantijnse rijk
• via Arabische scholen
• herontdekt in Renaissance

Voorbeeld gehavende tekst

Wat is geen bron voor de overlevering van lyriek?

1. middeleeuwse kloosters
2. papyri
3. citaten bij andere auteurs
4. Arabische scholen

Een bijzondere vrouw: Sappho

Sappho 

• eiland Lesbos
  
• 'tiende muze' (Plato)
  
• zelfde kwaliteit als Homeros (tijdgenoten)
  
• monodische lyriek
  
• onder andere over liefde voor/van vrouwen
  

Sappho 

• weinig bekend over achtergrond
  
• getrouwd (geweest)
  
• meisjesschool gesticht
  
• dochter?
  
• schreef over haar emoties
• maakte haar eigen keuzes, niet die van de maatschappij

Bekende teksten van Sappho

Fragment 105 a

... zoals de zoete appel rijpt aan de hoogste twijg 

de top aan de top, de plukkers zijn hem vergeten 

welnee, niet vergeten: zij konden er niet bij

(vertaling: Guy Debognies)

Fragment 168 B

de maan is ondergegaan 

en de Pleiaden; midder- 

nacht, de tijd verstrijkt ... 

en ik, ik slaap alleen ...

(vertaling: Guy Debognies)

Voor haar dochter (?)

Ik heb een mooie dochter, haar gestalte lijkend

op gouden bloemen, de beminde Kleis,

in ruil voor haar zou ik zelfs niet geheel Lydië en niet

het lieflijke... 

vertaling J.D. Meerwaldt

Fragment 31

Mij dunkt, hij moet wel een god gelijk zijn 

de man die daar vlak tegenover jou 

gezeten is en van dichtbij je lieve 

stem kan horen

en hoe verleidelijk je lacht, het laat zo waar 

mijn hart overslaan in mijn borst: 

en als ik even in je richting kijk, is 't net of 

m'n stem hapert;

mijn tong verstijft, en hele kleine 

vlammetjes zijn onder m'n vel gekropen, 

met mijn ogen zie ik niets meer, en mijn 

oren suizen.

koud zweet druipt van me af, ik krijg de bibbers 

over heel m'n lijf; groener dan een grasveld 

ben ik; het scheelt geen haar of ik ben dood 

mij dunkt ...

(vertaling: Guy Debognies)

nog een fragmentje:

Ofschoon slechts adem

mijn verzen

zijn onsterfelijk

Het is maar de vraag wat Sappho zou vinden van het gebruik van haar naam voor deze kleding....

Tegenwoordig

Welke vrouwen kun je vergelijken met Sappho?

Moderne vrouwen

Hierna volgen vier slides met (min of meer) moderne vrouwen uit de muziek. 

Zoek elke vrouw op (een korte biografie en/of wat liedjes van haar) en geef dan antwoord op de vraag: In hoeverre is zij te vergelijken met Sappho?

Het gaat om:

Sinéad O'Connor / Girl in Red / Billie Eilish / Nina Simone

In hoeverre is Sinéad O'Connor te vergelijken met Sappho?

In hoeverre is Girl in Red te vergelijken met Sappho?

In hoeverre is Billie Eilish te vergelijken met Sappho?

In hoeverre is Nina Simone te vergelijken met Sappho?

Weet je zelf nog een Sterke Vrouw over wie je het nog een keer wilt hebben in de les?

Einde van de lessonup!
Graag hier je feedback: wat vond je interessant, wat kan beter?
Alvast bedankt!