Paragraaf 13.1/13.2: Bloed en bloedsomloop

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom allemaal!

Pak je spullen:

• Biologieboek
• Schrift en pen 
• Mobiel in de tas!

Mooi! Dan gaan we beginnen!

Wat gaan we doen?

• Begin thema 13: Transport en Afweer
• Uitleg paragraaf 13.1/13.2: Bloed/Bloedsomloop

• Zelfstandig werken aan paragraaf 13.1 en 13.2

Paragraaf 13.1: Bloed

Lesdoelen

- Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies 

 Functies van bloed

Transporteren van zuurstof en koolstofdioxide

Transporteren van afvalstoffen

Transporteren van voedingsstoffen

immuunsysteem

De samenstelling van bloed

--> bloed plasma:

• Vervoert stoffen + fibrinogeen (bloedstolling)

--> vaste bestanddelen

• Rode bloedcellen, 
• Witte bloedcellen, 
• Bloedplaatjes.

Samenstelling bloed

- 55% Bloedplasma

- 45% Vaste bestanddelen

• Rode bloedcelen
• Witte bloedcellen
• Bloedplaatjes
  

Rode bloedcel

• Geen celkern
• Rode kleur door hemoglobine: kan zuurstof en beetje koolstofdioxide vervoeren. 

Witte bloedcel

• Wel een celkern
• Geen vaste vorm
• Afweer tegen ziekteverwekkers
  
• Etter: dode witte bloedcellen en bacteriën

Typen witte bloedcellen

1. Witte bloedcellen die dode celresten opruimen
   
2. Witte bloedcellen die ziekteverwekkers bestrijden door antistoffen te vormen
   
3. Witte bloedcellen die bacteriën bestrijden

Leukemie

- In het beenmerg 

- vorm van kanker 

- grote hoeveelheden onrijpe witte bloedcellen 

- doordat de witte bloedcellen niet goed functioneren, is het lichaam niet goed beschermd tegen infecties

Bloedplaatjes

• Delen van uiteengevallen bloedcellen 
• dus geen celkern
  
• Zorgt voor bloedstolling

Bloedstolling

1.  Spieren in de wand van het bloedvat trekken samen --> het bloedvat nauwer wordt. Er stroomt minder bloed door het beschadigde bloedvat 
2. Door de verwonding worden bloedplaatjes kleverig --> kleven aan elkaar, wond wordt afgedekt
3. Uit de samengeklonterde bloedplaatjes komen stoffen vrij die het plasma-eiwit fibrinogeen omzetten in fibrine --> netwerk fibrinedraden --> bloedcellen blijven hangen  --> bloedstolsel, bloeden stopt 
4. Als de fibrinedraden met de bloedcellen indrogen --> ontstaat een korstje
5. Na verloop van tijd worden de fibrinedraden langzaam afgebroken. Het korstje laat dan los. De wond is genezen.

Paragraaf 3.2: De bloedsomloop

Lesdoelen

1. Je kunt in de dubbele bloedsomloop van de mens de kleine en de grote bloedsomloop onderscheiden met hun functies.
   
2. Je kunt de drie typen bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies.
   
3. Je kunt in het bloedvatenstelsel van de mens slagaders en aders benoemen en je kunt de samenstelling van het bloed daarin aangeven.

De bloedvaten

- slagaders

-haarvaten

-aders

Bloedvaten

Zuurstofrijk bloed rood

Zuurstofarm bloed blauw

Vraag van vandaag:

Waarom zijn aderen blauw maar is bloed rood? 

zuurstofrijk bloed

zuurstofarm bloed.

Benaming

Slagader:

hart -> orgaan

Ader:

orgaan -> hart

Afwijkende namen:

• Onderste holle ader

• Bovenste holle ader
• Aorta
• Poortader

De bloedsomloop

De weg die het bloed door het lichaam aflegt.

2 bloedsomlopen:

• Kleine bloedsomloop
  
• Grote bloedsomloop
  

kleine bloedsomloop:

hart - longen - hart

grote bloedsomloop:

hart - alle organen - hart

Kleine bloedsomloop

Grote bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop:

per omloop 2 keer door het hart.

Enkele bloedsomloop

Lesdoel check!

Kan jij:

- drie typen bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies?

- in de dubbele bloedsomloop van de mens de kleine en de grote bloedsomloop onderscheiden met hun functies?

- de drie typen bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies?

- in het bloedvatenstelsel van de mens slagaders en aders benoemen en je kunt de samenstelling van het bloed daarin aangeven?

Wat is de functie van rode bloedcellen?

1. Het vervoeren van zuurstof en koolstofdioxide
2. Het afweren van ziekteverwekkers
3. Het reguleren van de lichaamstemperatuur
4. Het transporteren van voedingsstoffen

Welke cellen zorgen voor de afweer tegen ziekteverwekkers?

1. Witte bloedcellen
2. Rode bloedcellen
3. Stamcellen
4. Bloedplaatjes

Wat is de functie van bloedplaatjes?

1. Het afbreken van bloedstolsels
2. Het stollen van bloed
3. Het beschermen tegen infecties
4. Het transporteren van zuurstof

Wat is een functie van bloedplasma?

1. Het transporteert zuurstof
2. Het stolt bloed
3. Het transporteert afvalstoffen
4. Het bevat voedingsstoffen en hormonen

Zuurstofarmbloed is blauw.
Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

Welke klacht zou je hebben als je weinig hemoglobine hebt?

Wat is de functie van de witte bloedcel?

1. ziekteverwekkers aanvallen
2. zuurstofbinding
3. bloedstolling
4. vervoeren van voedingsstoffen

Hoe heet het eiwit in de rode bloedcel dat zuurstof kan binden?

1. etter
2. fibrinogeen
3. bloedplaatjes
4. hemoglobine

kleine bloedsomloop

grote bloedsomloop

Waarom wordt de bloedsomloop van de mens een dubbele bloedsomloop genoemd?

1. Omdat alle rode bloedcellen per omloop twee keer door het hart gaan
2. Omdat de bloedsomloop bestaat uit aders en slagaders
3. Omdat het bloed per omloop twee keer door het hart stroomt
4. Omdat het hart zuurstofarm en zuurstofrijk bloed vervoert

In de afbeelding zie je de bloedsomloop van de vis. Heeft de vis een dubbele bloedsomloop?

1. JA
2. NEE

Welk deel van hart pompt het bloed naar de organen? Is dit deel zuurstof-arm of zuurstofrijk?

Huiswerk

Wat:

 Paragraaf 13.1: opdrachten 1 t/m 7

Paragraaf 13.2: opdrachten 1 t/m 7

Hoe:

Alleen of in tweetallen (fluisteren!)

Hulp nodig? Zoek het op in je boek of vraag om hulp

Klaar? maak een samenvatting en een begrippenlijst van paragraaf 3.1

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!