11.1 Het bloed

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

T11 Transport

11.1 Bloed

• Spullen op tafel
• Telefoon weg 
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Leerdoelen

- Je kunt de bestandsdelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies.

- Je kunt het proces van bloedstolling beschrijven en verklaren.

Bloedsamenstelling

Hoe ontstaat bloed?

stamcellen uit beenmerg 

worden:

-rode bloedcellen

- witte bloedcellen

-bloedplaatjes

Ontstaan verschillende cellen, waar in BINAS?

Rood beenmerg

Rood beenmerg

Rood beenmerg

Geel beenmerg

Rode bloedcellen

• Geen celkern
  
• Kleine ronde, platte schijfjes --> passen in kleinste bloedvaten 
  
• Functie: vervoeren van zuurstof in het bloed
  
• Hemoglobine = rood van kleur en bevat ijzer om zuurstof te binden
  
• per mm³ --> 5 miljoen rode bloedcellen
  

Rode bloedcellen (erytrocyten)

Rode bloedcellen vervoeren zuurstof met behulp van hemoglobine.

Hemoglobine is een eiwit dat via ijzer zuurstof aan zich kan binden.

EPO

- Wat voor soort molecuul is EPO?

- Waar wordt EPO  geproduceerd?

- Wat is het doelwitorgaan?

- Wat is de functie van EPO?

- Wat is bloeddoping precies?

Negatieve terugkoppeling

Tekort aan zuurstof in bloed

Nieren produceren meer EPO

Rode Beenmerg produceert hierdoor meer rode bloedcellen

Veel rode bloedcellen vervoeren zuurstof

Te veel aan zuurstof in bloed

Nieren produceren minder EPO

Rode Beenmerg produceert hierdoor minder rode bloedcellen

Tekort aan zuurstof in bloed --> etc.

Witte bloedcellen

Wel een celkern

Geen vaste vorm --> kunnen uit een bloedvat treden

Functie: Afweer tegen lichaamsvreemde cellen/stoffen

Pus --> veel dode witte bloedcellen

per mm³ --> 5000-7000 witte bloedcellen

Witte bloedcellen

(leukocyten) 

• Hebben wel een celkern.
• Hebben geen vaste vorm.
  
  
• 2 type witten bloedcellen:

       *Witte bloedcellen die         

        ziekteverwekkers
insluiten.

      *En witte bloedcellen die     

        antistoffen produceren. 

Witte bloedcellen 

* Witte bloedcellen gemaakt 

   uit stamcellen in het rode 

   beenmerg.

* Verder ruimen ze de resten  

   van dode bloedcellen op.

Bloedplaatjes

Kleine stukjes van uiteengevallen cellen

Functie: spelen een rol bij de bloedstolling 

(bv. als een bloedvat beschadigd raakt)

Trombose = het stollen van bloed in een bloedvat (bloedpropje kan los schieten)

per mm³ --> 300.000 bloedplaatjes

0

Het proces van bloedstolling

1. Samentrekking van spieren rondom bloedvaten

2. Bloedplaatjes hechten aan plaats van wond
3. Bloedplaatjes gaan ten gronde, stoffen komen vrij. De vrijkomende stoffen (fibrinogeen en stollingsfactoren) brengen een keten van reacties op. 
4. Fibrine vormt een netwerk van draden

Bloedstolling

www.bioplek.org

Leerdoelen behaald?

- Je kunt de bestandsdelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies.

- Je kunt het proces van bloedstolling beschrijven en verklaren.

Zij bevatten hemoglobine

1. Bloedplasma
2. Rode bloedcellen
3. Witte bloedcellen
4. Bloedplaatjes

Bloedplasma

Bloedplaatje

Witte bloedcel

Rode bloedcel

..... is het hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert, ...... is het eiwit wat meehelpt in de bloedstolling.

1. EPO - Hemoglobine
2. Fibrinogeen - Ijzeratomen
3. Rode beenmerg - EPO
4. EPO - Fibrinogeen

Bloedplasma

Bloedplasma

Rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen

Bloedplaatjes

Rode bloedcellen

Wat weet je over bloedplasma?

1. Bestaat vooral uit eiwit
2. vervoert vooral zuurstof
3. vervoert voedingsstoffen
4. bestaat uit delen uiteengevallen cellen

wat klopt over rode bloedcellen?

1. Geen celkern vervoert zuurstof
2. Geen vaste vorm vervoert zuurstof
3. Wel celkern vervoert CO2
4. Wel vaste vorm vervoert CO2

Welke bloedbestanddelen zorgen voor een korstje op een wond?

1. Rode bloedcellen
2. Bloedplaatjes
3. Witte bloedcellen
4. Bloedplaatjes en plasmaeiwitten

Hoe geneest een wondje?

Zet de onderdelen op de juiste volgorde.

Het bloedvat met het wondje vernauwd, zodat er minder bloed uit stroomt

Bloedplaatjes knappen open, er komt een stof vrij die reageert met fibrinogeen

Bloedplaatjes vormen een prop op de wond

Rode bloedcellen blijven hangen in de fibrinedraden

Fibrinogeen vormt fibrinedraden: plakkerige draden

De fibrinedraden en rode bloedcellen drogen op tot een korstje

Opdrachten maken

Transport 

B1: opdr 1 t/m 10 

T11 Transport

11.2 Transportsystemen 

bij dieren

• Spullen op tafel
• Telefoon weg 
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Leerdoelen

• Je kunt de verschillende transportsystemen bij dieren herkennen

• Je kunt de functies van een bloedsomloop benoemen.
  

Begrippen

• open circulatiesysteem
• bloedsomloop
• enkelvoudige bloedsomloop
• dubbele bloedsomloop
• kleine bloedsomloop
• grote bloedsomloop

Eencelligen

Transport van stoffen via o.a. diffusie:

Bij eencellige organismen en organismen die uit een paar cellagen zijn opgebouwd.

Eencelligen hebben geen transportsysteem nodig

Circulatiesystemen ongewervelde dieren

Circulair transport: een vloeistof met opgeloste stoffen stroomt rond.

Buisvormig hart.

Open circulatiesysteem.

Bloedsomloop: een gesloten systeem waarin het bloed is gescheiden van de andere lichaamsvloeistoffen.

Open circulatiesysteem

 Bloedsomloop

Enkele bloedsomloop

In de afbeelding hiernaast is een enkelvoudige bloedsomloop afgebeeld: per omloop stroomt het bloed één keer door het hart.

Enkelvoudige bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop

dubbele bloedsomloop

• Per omloop stroomt het bloed twee keer door het hart 
• Er is sprake van een linkerharthelft en een rechterharthelft (zie ook dat dit bij jezelf links/rechts is!)

Er is sprake van een kleine (hart/longen/hart) en grote (hart organen lichaam/hart) bloedsomloop 

Functies bloedsomloop

Transporteren van stoffen:

•    bouw-/brand-/afvalstoffen
•    signaalstoffen (hormonen)
•    bestanddelen afweersysteem

Verdeling warmte 

Samenvattend