Thema 6 BS1: Eerste linie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

BS1: Bescherming

De eerste verdedigingslinie

Thema 6

Afweer

Leerdoelen 

• Je kunt beschrijven dat de afweer uit drie verdedigingslinies bestaat.
• Je weet welke groepen ziekteverwekkers er zijn.
• Je kunt de werking en functie van de huid bij de afweer van de mens beschrijven.
• Je kunt de drie afweermechanismen van planten herkennen.

Welke groepen van ziekteverwekkers ken jij al?

• Cholera
• Tuberculose
• Hersenvliesontsteking
• (Buik)tyfus
• Oorontstekingen
• Blaasontstekingen
• Voedselvergiftigingen

• Rode hond
• Mazelen
• Polio(myelitis)
• HIV
• Hepatitis
• COVID-19
• Griep (influenza)
• Verkoudheid
• Buikgriep

• Zwemmerseczeem
  
• Kalknagel
• Ringworm
• Candiasis
• 
  

• Malaria
• Toxoplasmose
• Worminfecties
• Bilharzia
• Schistosomiasis

Van groot naar klein

1. Eukaryote cel(parasiet; schimmel)
2. Prokaryote cel (bacteriën)
3. Virussen

Kenmerken virus

Bouw

- Nucleïnezuur (enkel/dubbelstrengs DNA/RNA)

- capside (eiwitmantel om nucleinezuur)

- envelop (lipiden en spikes)

- spikes (oppervlakte-eiwitten)

Levenscyclus

- kan NIET zelfstandig voortplanten

- heeft gastheercel nodig

- genen op nucleinezuren worden getranslateerd en getranscribeerd

- in elkaar zetten van nieuwe virusdeeltjes

Leg uit, met behulp een voorbeeld uit de afbeelding, dat virussen afhankelijk zijn van gastheercellen van de gastheercel voor hun voortplanting.

Wat gebeurt er uiteindelijk met een gastheercel nadat deze is geïnfecteerd met een virus?

Antigeen

Specifieke afweer betekent dat er gereageerd wordt op een antigeen, bijvoorbeeld:

• eiwit op de eiwitmantel van een virus,

• eiwit in de celmembraan van een bacterie,
• gif dat je binnenkrijgt door een slangenbeet.
•  eiwit op membraan van een parasiet

•  eiwit op een cel van een donororgaan

FORT HET LICHAAM

Ziekteverwekkers vallen continu het lichaam aan.

Ons afweersysteem verdedigt ons tegen hen door middel van 3 defensielinies

Linie 1: barrières

Doel: ziekteverwekkers buiten houden

vergelijkbaar met slotgrachten, muren, anti-tank barrières, etc.

Waaruit bestaat het interne milieu?

Bloed?

Lymfe?

Cellen?

Weefselvloeistof?

Holten in longen, verterings-, voortplanting-, uitscheidingsorganen?

INTERNE MILIEU

Dat bereik je pas NADAT je minstens 1 celmembraan hebt gepasseerd.

Het intern milieu wordt OVERAL in je lichaam gescheiden van het extern milieu dmv een BARRIERE.

Wat zijn hier de barrières?

Eerste verdedigingslinie

Extern, aspecifiek:

• Mechanische afweer

       

• Chemische afweer

Afweer

Mechanisch: barrière om te voorkomen dat ziekte verwekkers binnenkomen

Chemisch: geproduceerde stof die ziekteverwekkers doodt

Huid is een zeer belangrijke barrière die op beide manieren werkt

Huid als barrière

• opperhuid sluit goed aan (1)
• huid produceert vetzuren die ziektekiemen doodt (2)
• huid bevat aaneengesloten laag huidflora: goede bacteriën die huid bedekken waardoor slechte bacteriën geen kans krijgen (1)

Slijmvliezen

Een tweede barrière zijn slijmvliezen

de slijmvliezen zitten op plekken waar openingen in het lichaam zitten

slijmvliezen produceren slijm, waarin ziekteverwekkers vastplakken 

Slijm bevat ook bacterie-dodende stoffen

Dit is chemische afweer

tweede onderdeel barrière

Als ziektekiemen vastzitten in slijm, wordt dit afgevoerd met behulp van trilharen

Bacteriedodende stoffen

• lysozymen: breken o.a. celwand af (traanvocht)
• anti-microbiële stoffen
• (maag)zuur

Darmflora

In darmen is ook een laag bacteriën die één aaneengesloten laag vormen.

Hierdoor is dit ook een vorm van mechanische afweer.

Leg uit hoe maagzuur bijdraagt aan de barrièrefunctie van je lichaam?

Maak gebruik van BINAS
Leg uit hoe traanvocht bijdraagt aan de barrièrefunctie van het lichaam.

De barrières houden meer dan 99,99% van de ziekteverwekkers buiten.

Soms is dat niet genoeg!

Er is zijn meer defensielinies nodig

Linie 2: a-specifieke aangeboren afweer

Doel: lichaamsvreemde stoffen in intern milieu aselectief aanvallen en opruimen

vergelijkbaar met afweergeschut, bunkers, infanteristen, mijnenvelden

De barrières houden meer dan 99,99% van de ziekteverwekkers buiten.

Soms is dat niet genoeg!

Er is zijn meer defensielinies nodig

Linie 3: specifieke verworven afweer

Doel: lichaamsvreemde stoffen in intern milieu selectief aanvallen en opruimen

vergelijkbaar met snipers

Leerdoelen 

• Je kunt beschrijven dat de afweer uit drie verdedigingslinies bestaat.
• Je weet welke groepen ziekteverwekkers er zijn.
• Je kunt de werking en functie van de huid bij de afweer van de mens beschrijven.
• Je kunt de drie afweermechanismen van planten herkennen.

Maak opdracht 1 t/m 4 BS1 en een begrippenlijst

Sleep de gebeurtenis naar de juiste plek in de afbeelding

1

2

3

4

5

Het virus dringt de gastheercel binnen

Nucleinezuur wordt vermenigvuldigd

Ribosomen bouwen nieuwe capsiden

Nieuwe virusdeeltjes worden in elkaar gezet

Nieuwe virusdeeltjes komen vrij

De barrières van het lichaam

Op welke wijze worden ziekteverwekkers buiten gehouden?

Sleep de barrière naar de bijbehorende afbeelding

speeksel

maagzuur

slijm

slijmvliezen

huid

traanvocht