Thema 2 - Organen en cellen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 2

Organen en cellen

Weektaken en leerdoelen

Basisstof 1

Organen en orgaanstelsels

Organen

• Deel van een organisme dat een bepaalde taak uitvoert
• Orgaanstelsel: groep organen die samenwerken aan dezelfde taak

Basisstof 2

Organen van planten

Wortels, stengels, bladeren, vatenstelsel

Wortelstelsel

• Water en mineralen opnemen uit de bodem
• Plant stevig vastzetten in de grond
• Reservestoffen opslaan

Voedingsstoffen

• Mineralen zijn voedingsstoffen voor een plant
• Wortels bevatten reservestoffen

Winter

Stengels

• Transport van stoffen en stevigheid geven aan plant
• Houtachtige en kruidachtige stengels

Bladeren

• Hoofdnerf en zijnerven bestaan uit vaatbundels
• Materiaal tussen de nerven heet bladmoes, hier vindt fotosynthese plaats

Vaten

• Transport van stoffen door de plant: water en mineralen van de wortels naar andere delen, glucose van bladeren naar andere delen
• Vormen vaatbundels

Basisstof 3

Cellen

Weefsels mensen en planten

Cellen

• Kleinste levende eenheden in het lichaam
• Bouwstenen van elk organisme
• Alleen zichtbaar onder microscoop

Weefsel

• Groep cellen met dezelfde vorm en functie
• In veel weefsels tussencelstof

Huidmondjes

• In opperhuid van blad, vooral aan de onderkant
• Opname koolstofdioxide en afgifte zuurstof
• Verdamping water via huidmondjes

Jaarringen

• Cambium: laag cellen net onder schors, vormt nieuw hout
• Lente licht, zomer donker
• Oudste hout in midden

Basisstof 4

Dierlijke cellen

Plantaardige cellen

Mitochondriën en ribosomen (VG)

Dierlijke cellen

• Celmembraan: dun vliesje dat inhoud cel scheidt van omgeving
• Cytoplasma: water met opgeloste stoffen, waarin organellen zweven
• Celkern: organel, regelcentrum van cel, bevat DNA
• Kernmembraan: vliesje dat kernplasma in celkern houdt

Plantaardige cel

• Vacuole: blaasje met vocht (water en opgeloste stoffen, kleurstoffen)
• Plastiden: organel, bladgroenkorrels,  kleurstofkorrels en zetmeelkorrels
• Celwand: stevig laagje om cel heen, is gemaakt van tussencelstof

Plastiden

• Bladgroenkorrels: hierdoor zijn planten groen, hier vindt fotosynthese plaats
• Kleurstofkorrels: gele, oranje of rode kleur
• Zetmeelkorrels: kleurloos, hier wordt zetmeel opgeslagen
• Plastiden kunnen van een type in ander type veranderen

Benoem de type cel (letters) en de organellen (getallen)

Antwoorden:

A. Dierlijke cel

B. Plantaardige cel

1. Celmembraan 

2. Cytoplasma

3. Celkern / kernplasma

4. Kernmembraan

5. Bladgroenkorrel

6. Vacuole

7. Celwand

Andere organellen (VG)

• Sommige organellen niet zichtbaar onder lichtmicroscoop
• Elektronenmicroscoop maakt mitochondriën en ribosomen zichtbaar
• Mitochondriën: maken uit suikers energie voor cellen
• Ribosomen: maken eiwitten in de cellen

Leren onderzoeken 1 t/m 3

Microscopie

Basisstof 5

Lichaamscellen en chromosomen

DNA en genen

Celkern

• DNA in celkern, code bestaat uit vier letters (A, T, C, G)
• Een DNA streng rolt zich op en vormt een chromosoom, 46 chromosomen in elke celkern van onze lichaamscellen
• Stukken DNA coderen voor een erfelijke eigenschap, dit wordt een gen genoemd

Basisstof 6

Celdeling, celcyclus

Gespecialiseerde cellen

Stamcellen

Celdeling

• In 'moedercel' wordt DNA gekopieerd
• DNA wordt verdeeld over twee helften, vormt twee celkernen
• Cel deelt zich, er zijn nu twee 'dochtercellen'
• Er vindt plasmagroei plaats
• Één dochtercel gaat zich specialiseren, ander blijft stamcel

Stamcel

• Is nog niet gespecialiseerd
• Kan zich delen en daarna specialiseren
• Stamcel van embryo kan zich nog tot alles specialiseren, bij volwassenen alleen tot bepaalde type cellen
• Stamceltherapie (VG)

• Organen, organenstelsels
  
• Wortels, stengels, bladeren, vaten
• Cellen, weefsels mensen en planten
• Dierlijke en plantaardige cellen, celorganellen en functie
• Lichaamscel, celkern, chromosomen, DNA, genen
• Celdeling, moedercel en dochtercellen, stamcellen

https:

https: