5V 9.4 stoffentransport

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

9.4 leerdoelen

Ik kan

• uitleggen hoe het bloed zuurstof en koolstofdioxide vervoert

bestanddelen vh bloed

colloid = eiwitmoleculen zeer fijn verdeeld over plasma (soort emulsie zoals vet in melk)

functies: transport, afweer bloedstolling

r

ode beenmerg (platte beenderen en koppen pijpbeenderen) - produceren bloedcellen

rode bloedcellen

Pak BINAS 84I erbij

rode beenmerg produceert per dag  2x10^11 rode bloedcellen, lever breekt zelfde hoeveelheid af (in zelfde tempo)

rode bloedcellen

geen celkern of mitochondriën, daardoor ruimte voor heel veel hemoglobine  (binas 67H2)

O2 via bloed

O2 vervoer van levensbelang (hersenen 3 min zonder = schade)

bloedplasma 3ml O2/L bloed

rode bloedcellen 200 ml O2/L bloed

oxihemoglobine

Hemoglobine bevat 4 heemgroepen met daarin een ijzer-ion (Fe2+)

(kleur donkerrood)

Bindt aan deze ijzer-ionen een O2 molecuul, dan ontstaat oxihemoglobine (lichtrood)

Elk hemoglobine-molecuul kan 4 O2 moleculen binden.

evenwichtsreactie

Geen gewone oxidatie door gebrek aan elektronenoverdracht.

Deze evenwichtsreactie noem je een oxigenatie, een verbinding die makkelijk verbreekt.

Hemoglobine

jjy

Hoog                                                                                                               Laag

verzadigingspercentage                             verzadingingpercentage

tot 100%                                                                                                      tot 0%

0% Hb

100% HbO2

100% Hb

0% HbO2

Hemoglobine

jjy

Het verzadigingspercentage (hoeveelheid HbO2) wordt bepaald door verschillende omgevingsfactoren.

0% Hb

100% HbO2

100% Hb

0% HbO2

Hemoglobine

jjy

• Hoge zuurstofconcentratie in de omgeving = hoog verzadigingspercentage
• Lage zuurstofconcentratie in de omgeving = laag verzadigingspercentage

Zuurstofconcentratie is pO2/ zuurstofdruk

0% Hb

100% HbO2

100% Hb

0% HbO2

hemoglobine

Bij Hb (S-curve) neemt de affiniteit toe naarmate er meer O2 moleculen binden (4 plekken, zodra 1e plek bezet is gaat het makkelijker). 

Verzadigingspercentage (BINAS 83D)

O2 opname en afgifte

verzadiging Hb afhankelijk van pO2 in kPa (zuurstofconcentratie) in omgeving

in longen - 12-14 kPa

in weefsels in rust - 5 kPa

in weefsel bij inspanning - 2,5 kPa

afgifte O2 is verschil tussen O2 verzadiging in longen en weefsel 

(in rust verschil 21%, bij inspanning tot 81%) 

O2 binding in spieren

Myoglobine (Mb) is een eiwit in spieren (hart en skelet) dat O2 kan binden (reserve voorraad)

Nog grotere affiniteit met O2 dan Hb. 

Voorbeeld: bij lagere zuurstofspanning (pO2) van 4,0 kPa zal Mb 84% verzadigd zijn en Hb 50% (Mb gaat O2 overnemen van Hb)

 

Myoglobine

• Zit in de spieren 
• bindt bij lage pO2 beter aan O2

 dan hemoglobine. 

• handig om in de spieren extra O2

over te nemen van Hb. 

(Bij hoge inspanning of te weinig bloedvoer)

niet geschikt voor transport, want het geeft laat zijn zuurstof af

myoglobine

Mb + O2  ⇌ MbO2

Verschuiven evenwicht afhankelijk van o.a. pO2 in omgeving. 

Mb (parabool) geeft pas bij een hele lage pO2 zijn zuurstof af/ hogere affiniteit dan Hb.

Bij Hb (S-curve) neemt de affiniteit toe naarmate er meer O2 moleculen binden (4 plekken, zodra 1e plek bezet is gaat het makkelijker). 

Foetaal hemoglobine

In ongeboren kind: foetaal 

hemoglobine dat net iets beter

zuurstof bindt dan hemoglobine:

kan daardoor in de placenta het

zuurstof overnemen van de

hemoglobine van de moeder.

Je hebt een slagaderlijke bloeding in je been, het bloed spuit eruit. Welke kleur heeft je bloed?

1. lichtrood
2. donkerrood
3. groen
4. blauw

Een man van 91 kg en een vrouw van 65 kg drinken beiden twee glazen bier. Licht toe wie van de twee, nadat de alcohol in het bloed opgenomen is, het hoogste alcoholpromillage heeft.

O2-tekort leidt op korte en lange termijn tot aanpassingen in het lichaam. Wat gebeurt er op korte termijn met je ademhaling en de pO2 in je longen?

O2-tekort leidt op korte en lange termijn tot aanpassingen in het lichaam. Wat gebeurt er op langere termijn met het aantal rode bloedcellen?

De vliegspieren van eenden zijn donkerrood door de aanwezigheid van Mb. Leg uit dat eenden hierdoor goede vliegers zijn.

De pCO2 is 2,7 kPa en de pO2 is 8,0 kPa. Hoeveel % oxiHb bevat het bloed?

De pCO2 stijgt naar 10,7 kPa en de pO2 blijft 8,0 kPa. Hoeveel % O2 is dan nog gebonden aan Hb?

Hoeveel % O2 heeft oxiHb dan afgestaan?

Aan de slag

• open de link op de volgende dia, bekijk de animatie
• je hiermee klaar? Maak de opdracht die hoort bij deze link https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Bloed/bloedcellenvwo.htm

www.bioplek.org

biologiepagina.nl