Les 11 samenvatting so woordsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Samenvatting

Grammatica woordsoorten

Zelfstandig naamwoord

geeft naam aan allerlei dingen:

► concrete zaken: auto, boom

► abstracte zaken: liefde, enthousiasme

► specifieke personen, dieren en dingen: Isa, Boris, TikTok

    

Lidwoord (lw)

Drie lidwoorden: de, het, een

bepaald (blw) = de, het 

onbepaald (olw) = een

Altijd voor zn: de wolkenkrabber, het geluk

Bijvoeglijke naamwoord (bn)

• zegt iets extra's over een zelfstandig naamwoord (zn)
• eindigt vaak op -e als het voor een zn staat

Bijvoeglijk naamwoord (bn)

• een stoffelijk bn geeft het materiaal aan en eindigt vaak op      - en (de houten stoel, de koperen plaat)

--> een bn staat soms voor een zn (De waardevolle schilderijen.)

--> soms achter een zn (De schilderijen zijn waardevol.)

--> soms nog verder weg (De schilderijen die ik gisteren kocht zijn erg waardevol.)

Werkwoord

Geeft aan wat er in een zin gebeurt.

Geeft aan dat het onderwerp iets is of iets doet.

Vervoegen -> verschillende werkwoordsvormen.

Zelfstandig werkwoord (zww)

• Een zww geeft een handeling aan ('iets doen').
• Als er één werkwoord in de zin staat dat een handeling aangeeft, dan is dat het zww.
• Als er meer werkwoorden zijn, staat het zww achter in de zin.
• Er staat altijd maar 1 zww in de zin.
• Het zww is onmisbaar voor de zin. 

Hulpwerkwoord (hww)

• Als je in de zin het zww hebt gevonden en er staan nog meer werkwoorden in deze zin, dan zijn dat hulpwerkwoorden.
• Hulpwerkwoorden "helpen" het zww.
• Een hww staat nooit alleen in een zin.

Hulpwerkwoord (hww)

Het hulpwerkwoord kun je weglaten uit de zin en de betekenis van de zin verandert dan niet echt.

Als er meer werkwoorden in de zin staan, dan is de pv altijd het hulpwerkwoord.

Koppelwerkwoord (kww)

• Als een zin gaat over iets zijn/worden, (naamwoordelijk gezegde) en hierin staat maar één werkwoord, dan is dat een koppelwerkwoord (kww).
• Een kww koppelt een eigenschap aan het onderwerp.
• Als er meerdere werkwoorden in de zin staan, staat het kww altijd achter in de zin. De andere werkwoorden zijn dan hulpwerkwoord.

De koppelwerkwoorden zijn: 

ZWaBBeLS

• zijn
  
• worden
  
• blijven
  
• blijken
  
• lijken
  
• schijnen

De volgende kww komen minder vaak voor:

• heten
  
• dunken
  
• voorkomen

Schema

Stappenplan

1. Bepaal de ww in een zin.

2. Bepaal wat het belangrijkste ww in de zin is. (Welk ww kan je echt niet weglaten.)

3. Gaat dat belangrijkste ww over 'iets doen' of over 'iets zijn'? 

Iets doen -> zww / iets zijn -> kww

4. De (eventuele) overige ww zijn hww.

Voornaamwoorden

Vervangen zelfstandige naamwoorden.

Verwijzen naar personen, dieren, dingen of begrippen.

Persoonlijk voornaamwoord (pers.vnw)

Is onderwerp of voorwerp (lv / mv) in de zin.

Zij hebben ons opgehaald.

Bezittelijk voornaamwoord (bez.vnw)

Geeft aan wie de bezitter van iets is.

Waar heb je jouw jas gelaten? En waar is de mijne?

Wederkerend voornaamwoord (wed.vnw)

Verwijst terug naar het onderwerp.

Hij verheugt zich op het weekend.

Wederkerig voornaamwoord (wederkerig vnw)

Geeft aan dat de actie of toestand wederzijds is.

Suus en Jack geven elkaar een hand.

-> elkaar, elkander, mekaar

Aanwijzend voornaamwoord (aanw.vnw)

• wijst iets aan -> Die mountainbike
• kan voor een zn staan -> Dat meisje
• kan alleen staan -> Deze vulpen is mooier dan die.

Let op! Geen aanw.vnw -> woorden die plaats of richting aangeven (daar, daarheen, daarover, daarlangs.)

Aanwijzend voornaamwoord

Meest voorkomende:

• deze, die, dat, dit

Ook nog:

• zulk(e), zo'n, dergelijk(e), zelf, dezelfde, hetzelfde 

voorbeeld: Pieter heeft dezelfde schoenen als ik.

Voorzetsel (vz)

Een voorzetsel geeft tijd, plaats of reden/oorzaak aan.

• Tijd: tijdens de vakantie, na school
• Plaats: op de tafel, naast de stoel, bij de school
• Reden/oorzaak: vanwege ziekte, door jou

• Let op; delen van een werkwoord (bijv. aankijken) zijn geen voorzetsel, maar bijwoorden.

Voorzetseluitdrukking

We gaan met de trein in plaats van de auto.

Maak deze opdracht aan de hand van het voorbeeld.

Bijwoord

Zegt iets extra's over een ander woord dan het zelfstandig naamwoord. 

Bijvoorbeeld zegt iets over een:

- werkwoord

- ander bijwoord

- bijvoeglijk naamwoord

Bijwoord

Een bijwoord kan van alles aangeven:

• Tijd: momenteel, nu, dagelijks, vandaag, morgen
• Plaats: hier, overal
• Tegenstelling: echter, toch
• Reden/oorzaak: hierdoor, daardoor
• (On)zekerheid: misschien, waarschijnlijk, sowieso, zeker
• Ontkenning: niet, nooit