Exploring the Endocrine System: De Wereld van Hormonen

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Het endocriene stelsel

Met welk gevoel start jij de les?

😒🙁😐🙂😃

Lesdoelen

Aan het eind van de les:

• Weet je wat het endocriene stelsel is.
• Heb je kennis van de verschillende hormoonklieren. 
• Ken je de hormoonproducerende weefsels. 
• Begrijp je de functie van de eilandjes van Langerhans.

Terugblikken

Opdracht wetgeving

Wat weet je over het hormoonstelsel?

Wat is een hormoon?

1. Een soort vitamine
2. Een chemische boodschapper in het lichaam
3. Een type spierweefsel
4. Een botstructuur

Wat is de functie van een hormoon?

1. Het produceren van energie in het lichaam
2. Het reguleren van de lichaamstemperatuur
3. Het reguleren van lichaamsfuncties
4. Het transporteren van voedingsstoffen

Welke endocriene weefsels ken je?

Endocriene weefsels

Hormoonklieren als afzonderlijke organen 

• Hypofysevoorkwab 
• Schildklier
• Bijschildklier 
• Bijnierschors

 

Endocriene weefsels

Hormoonklieren - ingebed in een ander orgaan 

• Eilandjes van Langerhans
• Endocrien weefsel in de geslachtsklieren
• Endocrien weefsel in de nieren

Endocriene weefsels

Hormoonproducerende cellen, verspreid in een ander orgaan

• In nierweefsel
• In de maagwand
• In de wand van de twaalfvingerige darm

Veel ‘gewone’ lichaamscellen zijn ook in staat hormoonachtige stoffen 

aan hun omgeving af te geven. 

Deze stoffen hebben alleen een plaatselijk effect op de omringende cellen. 

Een voorbeeld is histamine.

Hormoonklieren

De belangrijkste hormoonklieren zijn; 

• Hypofyse
• Pijnappelklier - Epifyse 
• Schildklier en bijschildklieren
• Eilandjes van Langerhans
• Bijnieren
• Eierstokken en testikels
• Juxtaglomerulaire cellen

Hormoonproducerende weefsels

Naast de hormoonklieren zijn er ook andere weefsels die hormonen produceren;

• Maagwand (gastrine)
• Darmen (secretine)
• Nieren (erytropoëtine/EPO)
• Huid (histamine)

Gastrine:

• Functie: Gastrine is een hormoon dat de productie van maagzuur (zoutzuur) in de maag stimuleert. 

Werking: Het helpt bij de vertering van voedsel door de maagzuurproductie te verhogen en de beweging van de maag te stimuleren1.

• Secretine:

Functie: Secretine is een hormoon dat de secretie van bicarbonaat door de pancreas en de lever stimuleert. Dit bicarbonaat neutraliseert het maagzuur in de dunne darm.

Werking: Het helpt de pH-waarde in de dunne darm te reguleren en remt de productie van maagzuur door de G-cellen te onderdrukken2.

• Erytropoëtine (EPO):

Functie: EPO is een hormoon dat de productie van rode bloedcellen in het beenmerg stimuleert.

Werking: Het wordt voornamelijk geproduceerd door de nieren als reactie op een lage zuurstofconcentratie in het bloed. EPO zorgt ervoor dat er meer rode bloedcellen worden aangemaakt, wat de zuurstoftransportcapaciteit van het bloed verhoogt.

• Histamine:

Functie: Histamine is een stof die betrokken is bij immuunresponsen, maagzuursecretie en als neurotransmitter in de hersenen.

Werking: Het speelt een rol bij allergische reacties door bloedvaten te verwijden en de doorlaatbaarheid van de vaatwanden te verhogen, wat leidt tot symptomen zoals zwelling en roodheid. In de maag stimuleert histamine de productie van maagzuur door pariëtale cellen.

Waar denk je aan bij een regelkring?

Regelkringen

Regelt de concentratie van een hormoon.

Negatieve feedback: 

• Correctie van afwijkingen 
• Houdt het lichaam in balans - homeostase 
• Insuline bij bloedsuikerregulatie

Positieve feedback

• Leidt tot een versterkende reactie totdat een einddoel is bereikt
• Oxytocine bij geboorte

Negatieve feedback (remmend effect, herstelt balans)

Voorbeeld: Bloedsuikerregulatie

Na een maaltijd stijgt de bloedsuikerspiegel.

De alvleesklier (pancreas) scheidt insuline uit, wat de opname van glucose door cellen stimuleert.

Hierdoor daalt de bloedsuikerspiegel weer naar een normaal niveau.

Zodra de bloedsuikerspiegel laag genoeg is, stopt de alvleesklier met het afgeven van insuline.

Dit voorkomt dat de bloedsuikerspiegel te laag wordt.

 Voorbeeld: Bevalling (oxytocine-hormoon)

Tijdens de bevalling zorgt de druk van de baby tegen de baarmoederhals voor de afgifte van oxytocine.

Oxytocine zorgt voor krachtige weeën.

Sterkere weeën zorgen weer voor meer oxytocine-afgifte.

Dit gaat door totdat de baby is geboren.

Regelkringen

Een regelkring bevat de volgende stappen:

 1. De huidige situatie wordt geregistreerd.

 2. Deze situatie wordt vergeleken met de gewenste situatie.

 3. Indien nodig wordt de situatie bijgestuurd, via hormonale beïnvloeding.

 4. De nieuwe situatie wordt geregistreerd.

 5. De nieuwe situatie wordt al of niet bijgestuurd, enzovoort.

De productie van een hormoon moet worden verhoogd of juist verlaagd

Eilandjes van Langerhans

• Groepen cellen in de alvleesklier
• Verantwoordelijk zijn voor de productie van insuline en   glucagon

Galkanaal

Eilandjes van Langerhans

Acinaire cellen

Kanaalcellen

Acinaire cellen scheiden spijsverteringsenzymen uit. 

Bevinden zich in exocriene klieren.

Produceren spijsverteringsenzymen, zoals amylase (voor koolhydraten), lipase (voor vetten) en proteasen (voor eiwitten).

Deze enzymen worden via de pancreasgangen naar de dunne darm afgegeven om de vertering te ondersteunen.

Kanaalcellen

Bekleden de afvoerkanalen in exocriene klieren.

Belangrijkste functie: Aanpassen van de samenstelling van de vloeistof die door de klier wordt afgescheiden.

Spelen een essentiële rol in de spijsvertering. In alvleesklier wordt water en bicarbonaat toegevoegd aan het pancreassap. 

Functie 

Reguleren de bloedsuikerspiegel 

• Insuline uitscheiding wanneer bloedsuikerspiegel hoog is. 
• Glucagon uitscheiding wanneer deze laag is.

Functie 

Reguleren de bloedsuikerspiegel 

• Insuline uitscheiding wanneer bloedsuikerspiegel hoog is. 
• Glucagon uitscheiding wanneer deze laag is.

Wat gebeurt er als de eilandjes van Langerhans niet goed functioneren?

1. Bloeddruk verhogen
2. Gewicht verliezen
3. Diabetes ontwikkelen
4. Verhoogde energielevels

Regelkring van de eilandjes van Langerhans

Doel: Kennis opdoen en overdragen over het hormoonstelsel.

Hoe: Ieder groepje werkt één van de hormoonklieren uit. Bij de uitwerking moet het volgende terug komen;

         - Ligging

         - Functie

         - Welke hormonen zijn erbij betrokken/wat wordt er gestimuleerd of geremd?

 Keuze uit volgende hormoonklieren:

         - Hypofyse

         - Schildklier en bijschildklier

         - Bijnier en niermerg

 Bovenstaande wordt kort gepresenteerd aan elkaar dmv een poster/mindmap

Alleen/duo of groep: 2 of 3 tallen

Hulp: Thieme, powerpoint en internetsites (betrouwbare bronnen, Nederlandse stichtingen etc)

Tijd: 45 minuten voorbereiden

 5 minuten per presentatie

Resultaat: De student heeft kennis over de verschillende hormoonklieren en diens functie.

Klaar: Anatomie Online | Hormonen (anatomie-online.nl) oefenen met de stof!

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Afsluiting:
Van 0 tot 100; hoeveel heb jij geleerd?

-1100

Huiswerk 

 

Zie Teams