VTHA: bloedtransfusie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

CVK

P.I. 

Bloedtransfusie

Inhoud

• Bloed en bloedproducten
  
• Indicaties toediening bloed(producten)
  
• Kruisproef
• Controles
  
• Instellen toedieningssnelheid
• Complicaties
• Nazorg

Vraag: waar worden bloedcellen aangemaakt? 

Antwoord: in het beenmerg 

Cijfers

Ieder jaar ontvangen zo’n 250.000 mensen in Nederland een bloedtransfusie met: 

rode bloedcellen, bloedplaatjes en/of plasma. 

Enkele indicaties voor een transfusie

Bloedarmoede, laag trombocytengehalte;

Bloedingen na een operatie, ongeluk of bevalling;

Shock;

Vergiftigingen.

Bloedtransfusies worden door een arts voorgeschreven. 

Wat is de functie van erytrocyten?

Wat is een tekort aan hemoglobine en ijzer? 

Wat is de functie van de witte bloedcellen? 

Wat is de functie van bloedplaatjes? 

Zuurstof vervoeren m.b.v. hemoglobine.

 Bloedarmoede.

Functie in de afweer tegen lichaamsvreemde stoffen.

Zorgen ervoor dat het bloed stolt.

Erytrocyten: De rode bloedcellen zorgen voor 99% van de zuurstoftoevoer in het lichaam.

Hemoglobine en ijzer: IJzer is belangrijk voor de vorming van hemoglobine, een onderdeel van rode bloedcellen. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof door ons lichaam. IJzer is verder nodig om in onze cellen energie te produceren en ijzer draagt bij aan een normale werking van het afweersysteem.

Witte bloedcellen: Witte bloedcellen - ook wel leukocyten genoemd - zitten veel in je bloed en lymfeweefsel, maar zijn ook in de rest van het lichaam aanwezig. Ze beschermen je lichaam tegen lichaamsvreemde, schadelijke stoffen zoals virussen, bacteriën, schimmels, parasieten en gisten. Daarnaast helpen ze bij het opruimen van afgestorven cellen in het lichaam.

Bloedplaatjes: Stolling van het bloed en helpen bij bescherming luchtwegen

Bloedproducten en redenen voor toediening

Rode bloedcellen (erytrocyten)

• Bij veel bloedverlies, laag H,b
• Bij patiënten die onvoldoende rode bloedcellen aanmaken

Bloedplasma (plasma)

• Bij patiënten met brandwonden
• Bij zeer groot bloedverlies

Bloedplaatjes (trombocyten)

• Bij een kwaadaardige bloedziekte (bijv. leukemie)

Donorbloed wordt vrijwel nooit direct gebruikt voor bloedtransfusie. Vaak hebben zorgvragers maar een bepaald bestanddeel nodig. 

Centrifugeren: 

- Bloedplasma (bovenin, is het lichtst)

- Bloedplaatjes en witte bloedcellen in het midden

- Rode bloedcellen (onderin, het zwaarst)

Rode bloedcellen:

• Bloedverlies: na ongeluk of grote operatie
• Onvoldoende rode bloedcellen: een beenmergafwijking

Bloedplaatjes: bij behandeling met chemo wordt beenmerg gedood. Dit zorgt juist voor de aanmaak van bloedplaatjes. Gevolg: ernstig tekort hieraan. 

Bloeddonor.

• Alleen gezonde mensen kunnen worden;
  
• Donors geven hun bloed vrijwillig en onbetaald;
  
• Al het donorbloed wordt onder andere getest op:
  

        - een aantal geelzuchtvirussen (hepatitis B, C en E);

        - syfilis (SOA);

        - HIV, het virus dat aids kan veroorzaken;

Maatregelen

• bloedplaatjes worden gecontroleerd op de aanwezigheid     van bacteriën;
• bloed van patiënt wordt voorafgaand aan een   bloedtransfusie gecontroleerd op de aanwezigheid van   afweerstoffen;
• de afweerstoffen kunnen reageren met het donorbloed.

Juiste match

• Het is belangrijk dat het bloed dat iemand toegediend krijgt    bij hem of haar ‘past’. 
• Daarom wordt er bloed bij de patiënt afgenomen om de              bloedgroep en rhesusfactor vast te stellen.

Welke bloedgroepen kan je onderscheiden?

Bloedgroepen

Je hebt 4 verschillende bloedgroepen:

• Bloedgroep A
  
• Bloedgroep B
  
• Bloedgroep AB
  
• Bloedgroep O
  

Toedieningswijzen

• Perifeer infuus
• Centraal veneuze katheter
• Perifeer ingebrachte centrale katheter (PICC)
• Port à cath

Een centraal veneuze katheter (CVK) is een dun slangetje dat via de huid wordt ingebracht in één van de grote bloedvaten in de hals of onder het sleutelbeen.

PICC: Onder plaatselijke verdoving wordt een dun, flexibel infuusslangetje in het bloedvat van de bovenarm ingebracht. Het uiteinde van de PICC-lijn ligt tot vlakbij het hart. Via deze lijn worden medicatie, bloed en bloedproducten gegeven en er kan ook, zonder u te prikken, bloed door worden afgenomen. 

Een Port-A-Cath, afgekort een PAC, is een klein kastje van metaal. Dit kastje komt onder de huid in het vetweefsel van uw borstkas te liggen, bij voorkeur onder het rechtersleutelbeen waar het maanden kan blijven zitten. Een interventieradioloog plaatst de PAC onder plaatselijke verdoving.

Hoeveel druppels bevat 1 ml bloed?

Toedieningssnelheid

• Met behulp van pomp: snelheid   bereken hoeveel ml/uur
• Zonder pomp: druppelsnelheid     per minuut berekenen  
• Formule > 1ml = 16 druppels 

 

  

Formule: totaal aantal druppels =

                  totaal aantal minuten

                  aantal ml x 16

                  uren x 60 

Inloopsnelheid

Waarom is dat van belang? 

• De inloopsnelheid is afhankelijk van de conditie van de patiënt.
• De gangbare toediensnelheid bij een stabiele patiënt is:
  

       erytrocyten: 300 ml in 1-2 uur

       trombocyten: 300 ml in 15-30 minuten (zo snel mogelijk)

       plasma: ongeveer 300 ml in 15-30 minuten

Welke controles voer je uit voor, tijdens en na een bloedtransfusie?

1. bloeddruk
2. temperatuur
3. pols
4. alle drie

Controle vitale functies

Je controleert de vitale parameters van de cliënt:

• temperatuur
  
• pols
  
• bloeddruk
  
• algemene conditie van de cliënt.

De vitale parameters controleer je om een (transfusie)reactie op tijd vast te stellen!

Wanneer meten?

vóór transfusie

5-10 minuten na de start van de transfusie

bij een transfusiereactie

bij afkoppelen van de transfusie

na de transfusie

Controles voor toediening

• Kruisproef  gedaan?
• Dubbele controle: controleer  met het transfusieformulier en de opdracht arts.
• Je kijkt naar het product,  hoeveelheid, en     de toedieningssnelheid.

• Bij ophalen bloed bij het laboratorium 
• Voor aanhangen bij de patiënt controleer je de gegevens nogmaals met een collega. Je controleert pols, bloeddruk en temperatuur om transfusiereacties te observeren.

Controles bloedproduct

• Naam en geboortedatum
  
• Bloedgroep
  
• Kruisproef (moet negatief zijn)
  
• Conditie zak
  
• Administratieve gegevens zorgvrager
  
• Productnummer bloedproduct
  
• Vervaldatum bloedproduct
  

Transfusie en controles

• Zak met bloedproduct voorzichtig aanprikken (zak neerleggen en spike met een draaiende beweging insteken)
  
• Systeem vullen met bloed
  
• Druppelsnelheid instellen
  
• Controle pols, bloeddruk en temperatuur 5-15 minuten na de start

Nazorg

• Infuusslang naspoelen 
• Infuusslang direct vervangen of     binnen 24 uur na beëindiging   transfusie
  
• Transfusiezak 24 uur bewaren

Druppelsnelheid: eerste 10 minuten: niet meer dan 20 ml van het bloedproduct toedienen.

Bijwerkingen

• koorts, soms met koude rillingen
  
• kortademigheid
• overvulling
• anafylactische shock
  

Wat is een reden om een bloedtransfusie te staken?

1. Koude rilling
2. Temperatuursteiging > 2 graden
3. Tachycardie
4. Alle antwoorden zijn goed

Hoe te handelen?

• De transfusie moet bij ernstige klachten meteen stoppen. 
• Bel een arts voor overleg en vervolgacties!
• Koppel het bloedproduct af en sluit een schoon     infuussysteem met NaCl 0,9% aan. 

Wat zijn elektrolyten?

1. Eiwitten
2. Antistoffen
3. Natrium, Kalium, Chloor
4. Vetten en glucose.

Noem 2 contra-indicaties voor bloedtransfusie.

Zelf studie in de klas.

Lees en maak 

Bloedtransfusie uitvoeren in learnbeat.