12.2 deel 1 zelfstandig

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

12.2: Het zit in de familie (deel 1)

Programma

• Leerdoelen
• Bibliotheek-tijd
• Instructie met vragen
• Verwerking
  

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat monogeen betekent.
• Je kunt uitleggen wat een recessief overervende ziekte is en hier voorbeelden van geven.
• Je kunt uitleggen wat een drager is.
• Je kunt uitleggen wat een dominant overervende ziekte en  geslachtsgebonden recessieve/dominante overerving is en hier kruisingsschema's bij opstellen en kansen bepalen. 

Bibliotheek-tijd

• Lezen leerstof van blz. 92-95
  
• Bestudeer bron 1-4
  

Een man en een vrouw hebben allebei de ziekte van Huntington (dominante overerving). Ze hebben al een gezonde dochter samen gekregen. Hoe groot is de kans dat hun volgende kind ook gezond is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Uitleg vraag

Allelen: H= huntington en h= gezond, want huntington is dominant.
P-generatie fenotype: huntington vrouw x huntington man.
P-generatie genotype: Hh x Hh, want ze hebben al een gezond kind, dus allebei heterozygoot.

F1 (nakomelingen) genotype: HH, Hh, Hh en hh
Antwoord: gezond kind als hh; dit is 1 op de 4, dus 25%.

Twee ouders zijn drager van een recessief overervende ziekte. Zij zijn in verwachting van een kind. Hoe groot is de kans dat dit kind ook drager is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Uitleg vraag

Allelen: F= gezond en f=ziek, want recessief overervend en drager mogelijk.
P-generatie fenotype: drager x drager= heterozygoot x heterozygoot
P-generatie genotype: Ff x Ff

F1 (nakomelingen) genotype: FF, Ff, Ff en ff
Antwoord: drager als Ff; dit is 2 op de 4, dus 50%.

Bij bananenvliegjes wordt de oogkleur o.a. bepaald door een gen gelegen in het X-chromosoom. Het allel voor rode oogkleur is dominant over het allel voor witte oogkleur.
Bij welke van de volgende kruisingen zullen alle mannelijke nakomelingen witogig zijn?

1. heterozygoot wijfje x roodogig mannetje
2. heterozygoot wijfje x witogig mannetje
3. witogig wijfje x roodogig mannetje
4. homozygoot roodogig wijfje x witogig mannetje

Uitleg vraag

Allelen: D= roodogig en d=witogig, want roodogig is dominant.
P-generatie fenotype: witogig wijfje x roodogig mannetje.
P-generatie genotype: X^dX^d x X^DY.
F1 (nakomelingen) genotype: X^DX^d (vrouwtjes) of X^dY (mannetjes).
F1 fenotype (mannelijk): X^dY en dus wit.

Bij kanaries komt een allel e voor dat X-chromosomaal en recessief is. Embryo's die geen allel E bezitten, sterven in een vroeg stadium.
Bij vogels hebben mannetjes twee X-chromosomen per lichaamscel en vrouwtjes één X- en één Y-chromosoom.
Een kanarievrouwtje paart met een homozygoot kanariemannetje.

Hoe groot is de kans dat het eerst-uitgekomen kanariemannetje heterozygoot is voor deze eigenschap?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Uitleg vraag

Mannetje= X^EX^E (dominant en je moet de E hebben, anders niet levensvatbaar)

Vrouwtje=X^EY (moet de E hebben, anders niet levensvatbaar).

Dus al het nageslacht heeft ook X^EX^E of X^EY en dus geen heterozygoten. 

Verwerken

• Maak de opdrachten 1-10 van 12.2 uit je werkboek.
• Klaar: kijk de vragen na (de antwoorden staan op It's Learning; zie planner)
  

Doe de laatste vijf minuten een leerdoelencheck voor jezelf: lees de leerdoelen en bedenk wat je er al van weet. Zet dan een kruisje op de juiste plek op de leerdoelenkaart.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat monogeen betekend.
• Je kunt uitleggen wat een recessief overervende ziekte is en hier voorbeelden van geven. 
• Je kunt uitleggen wat een drager is.
• Je kunt uitleggen wat een dominant overervende ziekte en geslachtsgebonden recessieve/dominante overerving is en hier kruisingsschema's bij opstellen en kansen bepalen.