9/1 - 6.3. Gewestelijke Staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Leren voor de toets

- Geheel tijdvak 5 en 6

- Tijdvak 7: 7.2 en 7.3

(de andere paragrafen komen volgend jaar in de historische contexten uitgebreid aan bod)

6.3. Gewestelijke Staten

1. Ik kan uitleggen wat Gewestelijke Staten zijn en begrijpen hoe ze bijdroegen aan het politieke systeem van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

2. Ik kan de oorzaken en gevolgen van het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitleggen.

3. Ik kan de betekenis van een Statenbond uitleggen en begrijpen hoe deze structuur de samenwerking tussen gewesten vormgaf.

4. Ik kan uitleggen wie regenten waren en begrijpen welke rol zij speelden in het bestuur van de Republiek.

5. Ik kan de functie van de Staten-Generaal in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitleggen.

6. Ik kan de rol van een Raadpensionaris in het politieke systeem van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden begrijpen.

7. Ik kan uitleggen wie stadhouder was en begrijpen welke positie deze functionaris innam in het bestuur van de Republiek.

8. Ik kan de oorzaken en gevolgen van het Twaalfjarig Bestand in de Tachtigjarige Oorlog uitleggen.

9. Ik kan de betekenis van de Vrede van Munster uitleggen en begrijpen hoe deze vrede het einde van de Tachtigjarige Oorlog markeerde.

10. Ik kan de Gouden Eeuw definiëren en begrijpen welke economische, politieke en culturele factoren bijdroegen aan deze periode van bloei in de Republiek.

Kenmerkende aspecten

De bijzondere plaats in staatkundige opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek

Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Republiek der 7 Verenigde Nederlanden

1581: Plakkaat van Verlatinghe: Filips II officieel als landsheer afgezworen

1588: gekozen voor de stichting van een nieuwe onafhankelijke staat: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Unieke staatsvorm in Europa

(check het filmpje over het bestuur in 6.2)

- Republiek werd een Statenbond

- Gewestelijke Staten: besluiten genomen over wetgeving, rechtspraak, belasting en geloof (tolerante geloofspolitiek)

-  Staten: vertegenwoordigers van de verschillende standen uit het gewest (regenten in Holland en Zeeland)

- Staten-Generaal:  besluiten genomen die voor de hele Republiek van belang waren

Raadpensionaris: Hoogste ambtenaar van de Gewestelijke Staten en de Staten-Generaal

Stadhouder: De opperbevelhebber van het leger in dienst van de Gewestelijke Staten en Staten-Generaal (na 1581)

Twaalfjarig Bestand

1609

Raadspensionaris Johan van Oldebarneveldt 

vs. 

Stadhouders Prins Maurits

 Conflict: gewestelijke vrijheid van de geloofskeuze

1618: arrestatie Johan van Oldebarneveldt

Onthoofding op het Binnenhof 

1648: Vrede van Münster

17e eeuw: Economische groei ...

Belangrijke rol steden:

-  inwoners specialiseren zich in handel en ambacht

- Handelscontacten

- Stapelmarkt: Een plaats waar op grote schaal producten worden opgeslagen en doorverkocht

- Beleg van Antwerpen (1585)

- Tolerantie: handel stimuleren

(wisselbank en beurs opgericht)

- Handelskapitalisme: Economisch systeem waarbij handelaren de winst investeerden in de handel, maar ook in de nijverheid en de landbouw

VOC (1602)

(aandelen)

WIC (1621)

(driehoekshandel)

Bloei van kunst en cultuur

Vraag naar luxeproducten groeide

Schilderijen behielden hun waarde:

- aantal schilders groeide

- Concurrentie

- Kwaliteit stijgt

- Schilders eigen specialisme

Rembrandt van Rijn (clair-obscur)

Unieke plek in republiek voor kunstenaars

- Minder regels 

- Minder kerk en staatsieportretten, wel landschappen of dagelijkse taferelen 

'Nieuwe rijken' bestellen schilderijen, vooral portretten

Trend: schilderijen aan de muur 

Noem 2 kenmerkende aspecten van de 17e eeuw en leg per aspect uit waardoor het schilderij hier een goede illustratie van is.

In 1628 veroverde kapitein-generaal Piet Hein vlak bij Cuba een Spaans konvooi dat zilver uit de Spaanse zilvermijnen in Zuid-Amerika vervoerde naar Spanje. Hij bracht zijn buit naar de Republiek waar het zilver voorlopig werd opgeslagen. Dit leidde in grote delen van Europa tot een economische neerval door gebrek aan muntgeld. In de zeventiende eeuw ontstaat een wereldeconomie.
Leg uit, telkens met een verwijzing naar deze gebeurtenissen:
waardoor deze wereldeconomie kon ontstaan en
waardoor deze gebeurtenissen als bewijs kunnen dienen voor het bestaan van een wereldeconomie.