11.4 - Uiterlijk voorspellen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

11.4 Uiterlijk voorspellen

De 9 begrippen die je absoluut moet kennen

fenotype                                        meiose

genotype                                       mitose

                            intermediair

dominant                                       homozygoot

recessief                                        heterozygoot

Homozygoot

Heterozygoot

Dominant

Reccessief

Intermediair

2 gelijke genen voor één eigenschap

2 ongelijke genen voor 1 eigenschap

overheersend gen van een paar

onderdrukt gen van een genenpaar

Beide genen zijn even sterk, komen beiden naar voren in fenotype

Leerdoelen 11.4

1. Je kunt uitleggen waarom je 50% kans hebt op een jongen of meisje.
2. Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F₁ generatie is.
3. Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat een bepaald fenotype bij de F₂ generatie is. 

Je kunt uitleggen waarom je 50% kans hebt op een jongen of meisje.

• De moeder (XX) geeft via haar   eicellen altijd een X door
  

     (dus 2x een X)

• De vader (XY) geeft via zijn zaadcellen een X of een Y door. Dus 50% kans op een X of 50% kans op een Y.
  

 

In het kruisingsschema zie je dat je (2 x 25%) = 50% hebt op een jongen. En (2 x 25%) = 50% kans op een meisje.

Een vrouw heeft 3 kinderen ze zijn allemaal jongens. Ze is zwanger van nummer 4. Hoeveel kans is er dat ze weer een jongen krijgt.

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Leg in je eigen woorden uit waarom je 50% kans hebt op een jongen of meisje ongeacht het aantal kinderen.

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

P-generatie = ouders

fenotype = donker haar

genotype = heterozygoot Aa

Vader zaadcel = A of a

Moeder eicel   = A of a

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

Dit kun je in een kruisingschema zetten. 

opties man    = boven horizontaal

opties vrouw = verticaal zijkant

In het schema worden de opties  samengevoegd.

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

fenotype = 3 x25% = 75% donker

genotype = 2 x 25% = 50% op Aa

                   = 1 x 25% op AA

                   = 1 x 25% op aa

Er zijn altijd 4 opties: 

genotype

A bij A = AA

a bij A = aA (schrijf je als Aa)

A bij a = Aa

a bij a = aa

fenotype

- donker

- donker

- donker

- rood

P1 = homozygoot
P2 = homozygoot
Bruin is dominant over groen

Schrijf de genotype van P1 en P2 op.
P1 =
P2=

P1 = homozygoot
P2 = homozygoot
Bruin is dominant over groen
Schrijf op welke geslachtscellen er kunnen voorkomen.
P1 =
P2 =

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

T

A

A

A

a

a

A

a

a

Beide ouders zijn homozygoot, bruin is dominant.
Hoeveel kans is er op nakomelingen met groene ogen?

Tip: gebruik het kruisingsthema van de vorige vraag.

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

De ouders geef je weer met een P. De eerste nakomelingen zijn de F1. Als je de nakomelingen van de F1 weer onderling met elkaar kruist, krijg je de F2

Hiernaast een voorbeeld vanuit de F1.

Neem onderstaande tabel over + vul in

Geel

aa

a of a

zwart

AA

A of A

A               Aa            Aa

A               Aa             Aa

a            a

Aa = 100%      

zwart = 100%  geel=0%

F1

F2

Sommige eigenschappen kunnen mengen

 Dit noemen we intermediair

Normaal:

AA: rood

Aa: rood

aa: wit

Intermediair:

AA: rood

Aa: roze

aa: wit

Omdat beide genen even sterk zijn, kunnen we eigenlijk geen hoofdletter of kleine letter gebruiken. Dus we noteren het anders.

Sommige eigenschappen kunnen mengen

Normaal:

AA: rood

Aa: rood

aa: wit

Intermediair:

KrKr: rood

KrKw: roze

KwKw: wit

Eerst een letter voor de eigenschap. Dan een letter voor de variant.

Kr = rode kleur

Kw = witte kleur

Bekijk ook bron 5 op TB blz. 138

Een voorbeeld uit een oud examen. Succes!

rood-wit

VrVw

Vr of Vw

rood-wit

VrVw

Vr of Vw

Vr              VrVr        VrVw

Vw            VrVw      VwVw

Vr            Vw

VrVw = 50%   VrVr = 25%      VwVw = 25%      

rood-wit = 50%   rood = 25%    wit = 25%        

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat een bepaald fenotype bij de F2 generatie is. 

Het genotype van de P-generatie is bekent. Rood haar is reccesief. Je ziet dat er genotypen ontbreken. Toch kun je deze invullen door kruisingschema's te maken. 

Vul het genotype van de F1- generatie in.

Wat is het genotype van het meisje in de F2-generatie met het rode haar.

Werkboekvragen maken:

6 t/m 12

Deze leerdoelen krijg je pas goed onder de knie als je veel oefent. Je kunt extra oefenen op: https://biologiepagina.nl/34mavo/3Erfelijkheid/Oefenen.htm