2.2 Het verhaal van de gesteenten 3 havo/vwo

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

HERHALING Onderbouw

Waarom ontstaan bij divergente plaatbewegingen lichte aardbevingen?

Waarom komen er bij Japan zoveel aardbevingen voor?

Stelling: Subductie is altijd convergentie, maar convergentie is niet altijd subductie.

1. Juist
2. Onjuist

Sleep de begrippen naar de juiste plek. 

Gesteentesoort

Gesteentesoort

Stratovulkaan

Oceanische korst

Continentale korst

Trog

Mantel

Subductie

Basalt

Graniet

Hypocentrum

Epicentrum

Bij welke plaatbewegingen kunnen tsunami’s ontstaan?

1. Transforme en convergente plaatbewegingen
2. Alleen convergente plaatbewegingen
3. Divergente en convergente plaatbewegingen
4. Alle soorten plaatbewegingen

Waarom wordt de tsunami hoger zodra deze dichter bij de kust komt?

1. De diepte neemt af waardoor het water automatisch omhoog geduwd wordt
2. De diepte bij de kust neemt af, daardoor remt de golf af maar omdat de energie behouden blijft wordt hij hoger.
3. De kust bestaat uit ander materiaal dan de zeebodem, hierdoor gaat de golf langzamer en wordt hij hoger

Dit gesteente erodeert het snelste

1. sedimentgesteente
2. metamorfgesteente
3. stollingsgesteente

Vandaag:

Vanalles over
gesteenten... 

We gaan vandaag eens kijken naar het levensverhaal

van meneer Steen. 

• Dit verhaal is een stuk minder saai dan je misschien zou denken….!
  

Meneer Steen werd zo’n 500 miljoen jaar geleden geboren bij deze vulkaan:

Nadat Meneer Steen is afgekoeld, noemen we hem een stollingsgesteente.

Hier zie je meneer Steen tussen zijn familie:

Meneer Steen vindt het wel best prima onderdeel van deze berg uit te maken… 

Maar helaas, de zon, neerslag en ijs gooien roet in het eten….!  

• Meneer Steen valt door al al deze krachten uiteen…
  
• = verwering

• In de rivier zorgt hij voor erosie: hij schuurt hard gesteente af/uit.
• Uiteindelijk wordt het materiaal afgezet in de oceaan → sedimentatie 
  

De stukjes meneer Steen komen in een rivier terecht.

Er vindt veel sedimentatie plaats in de oceaan..

• Het afgezette materiaal wordt samengeperst en er ontstaat een nieuw gesteente, namelijk een sedimentgesteente. 
  

De sedimentatie blijft doorgaan en er komen steeds meer zware lagen gesteente boven meneer Steen te liggen…

• meneer Steen komt dichter bij het warme magma te liggen. 
  

Meneer Steen heeft het heet. Het grote gewicht boven meneer Steen zorgt ook voor een zware druk op hem. 

• Hierdoor gaat hij veranderen en ontstaat er een metamorf gesteente.
  

De gesteentelaag waarin meneer Steen zit komt door subductie in de mantel terecht.

• Op een diepte van zo’n 100 km begint meneer Steen te smelten. 
  

• Na verloop van tijd begint zijn leven opnieuw… 
  

• Dit verhaal van meneer Steen is een voorbeeld van de gesteentekringloop.
  

Gesteentekringloop

Kennen

Gesteenten:

1. stollingsgesteenten
2. sedimentaire gesteenten
3. metamorfe gesteenten

Processen:

1. Afkoelen
2. verwering en erosie
3. samenpersen
4. hitte en druk 
5. smelten

3 soorten gesteenten

• Stollingsgesteente:
  Ontstaan door afkoeling en stolling van magma/lava
  
• Sedimentgesteenten:
  Ontstaan uit afgezet materiaal dat wordt samengeperst.
  
• Metamorfe gesteenten:
  Ontstaan wanneer een gesteente onder invloed van druk en hoge temperatuur in een nieuwe gesteente veranderd.
  

Marmer in de Alpen

• Kalksteen → hoge druk en temperatuur → miljoenen jaren → marmer

Kalksteen

Zandsteen

Schalie

Graniet 

- Kristallen

- Langzamer afgekoeld dan basalt

- Stolt 'in de aardkorst' (uit het zicht)

Basalt

- Geen zichtbare kristallen

- Sneller afgekoeld dan graniet

- Koelt af boven aardkorst

https:

Er zijn 3 soorten gesteenten:

1. Sedimentgesteente - gesteente die laag voor laag worden afgezet, waarbij de onderste laag het oudst is. BV: zandsteen, kalksteen, schalie 

2. Stollingsgesteente - gesteente gevormd door vulkanische activiteit. Door het stollen van magma (in de aarde) of lava (op de aarde). BV: graniet, basalt.

3. Metamorf gesteente - dit is sediment- of stollingsgesteente wat door invloed van  hoge druk en hogere temperatuur veranderd (metamorfose) van structuur. BV: kalksteen veranderd in marmer / schalie veranderd in leisteen.