HH T8 gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Thema 8 gedrag

- Je hebt nodig je laptop.

- Log in bij lessonup.nl

- Leg je aantekeningenschrift op tafel. 

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven wat gedrag is en hoe biologen gedrag bestuderen.

Gedrag

• Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. Lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag van organisme bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen. 
• Als gedrag bestaat uit een serie handelingen in een vaste volgorde, spreek je van een gedragsketen.

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

Prikkel  -------> Respons

handelingen

Ethologie (studie naar gedrag)

Met de studie naar gedrag maak je een lijst met handelingen (ethogram)  > Let daarbij goed op feiten en meningen!

Protocol

Observatie en interpretatie

Observatie: Feitelijk gedrag wat je ziet.

Interpretatie: Je mening waarom je denkt dat
gedrag vertoond wordt.

Gedragsketen

Gedrag bestaat vaak uit meerdere handelingen. Wat doet de Gentoo penguin hieronder allemaal om uiteindelijk een vrouwtje te versieren?

Baltsgedrag

Een gedragsketen om een ander te versieren (paringsgedrag)

Gedragsketen

Hoe heet de studie naar gedrag?

1. Ecologie
2. Proctologie
3. Pathologie
4. Ethologie

8.2: Oorzaken van gedrag

Je kunt beschrijven waardoor gedrag wordt  veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden. 

van prikkel tot respons

Gedrag ontstaat als respons op een prikkel

Prikkel

Intern

Extern

Gedrag

Handelingen

Respons

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel is een prikkel die altijd een bepaalde reactie veroorzaakt.

De rode vlek op de snavel is bijvoorbeeld de sleutelprikkel voor het pikgedrag van de jongen (als er een motivatie is).

De respons (reactie) op  een sleutelprikkel is aangeboren.

VOORBEELD:  

een volledig 

rode snavel  

bij meeuwen

Een supranormaleprikkel is een prikkel die een sterker gedrag veroorzaakt dan de normale sleutelprikkel.

Supranormale prikkels

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

                 Huiswerk: 

LZ 8.1 en 8.2 in je boekje

                               MK Afsluiting opdr. 1 en 2

Maak examenvragen

8.3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

•  Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald.
• Je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

Aangeboren gedrag

• Baby's en jonge dieren kunnen meteen nadat ze geboren zijn melk zuigen. Dit is aangeboren gedrag.

• Dankzij aangeboren gedrag kunnen jonge dieren meteen na de geboorte overleven.
  
• Aangeboren gedrag is gedrag wat je niet hoeft te leren. (instict)

Aangeleerd gedrag:

Gedrag dat ontstaat door te leren. 

Er zijn 4 verschillende vormen van leren.

1. Inprenting

Bij inprenting leren dieren alleen iets in een bepaalde korte periode van hun leven. (Gevoelige periode)

Voorbeelden van inprenting:

Herkennen van moeder 

2.Trial and error

Trial and error wordt ook wel proefondervindelijk leren genoemd.

Proberen tot het werkt.

Bijv. een doolhof of leren fietsen.

3. Conditionering:

Gedrag dat door straffen of belonen wordt aangeleerd. 

4. Gewenning

Afleren van een reactie op een prikkel, door de prikkel vaak te herhalen. 

Bijv. bij het trainen van politiepaarden. De prikkel is er nog maar de motivatie (angst)niet. 

                 Huiswerk: 

LZ 8.3

                                MK 8.3 Afsluiting opdr. 3 en 4

8.4 Sociaal gedrag

• Je kunt verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden. Sociaal gedrag = Gedrag van soortgenoten t.o.v. elkaar.

Paringsgedrag

Paringsgedrag (balts) bestaat uit een aantal handelingen die een gedragsketen vormen.

Paringsgedrag is bedoeld om een partner aan te trekken en om de motivatie voor de paring te vergroten.

0

Territoriumgedrag

Territoriumgedrag = gedrag om het territorium te markeren en te verdedigen tegen indringers

- Dreiggedrag = bedoeld om indringers te verjagen

- Imponeergedrag = dier maakt zich zo 

groot en indrukwekkend mogelijk

Broedzorg

Broedzorg = Het verzorgen van eieren en jongen.

Dit is vaak een combinatie van voedingsgedrag en verzorgingsgedrag

                 Huiswerk: 

LZ 8.4

                                MK 8.4 Afsluiting Opdr. 5

 en 

examenvragen

8.5 Taakverdeling

 Je kunt de functie van taakverdeling binnen een groep soortgenoten beschrijven en verschillende typen taakverdeling onderscheiden.

Rangorde

• In sociale groepen bestaan rangorden. De plaats van een dier in de groep = rangorde
• Het zorgt ervoor dat een groep kan overleven. Het voorkomt conflicten.
• De rangorde kan door dominantie of leeftijd bepaalde worden. 

Taakverdeling

Taakverdeling: sommige dieren vertonen ander gedrag dan hun soortgenoten.

Taakverdeling binnen groepen

• op wacht staan
• voedsel zoeken
• op de kinderen passen

Bij een taakverdeling is het belangrijk dat iedereen zich aan de regels houdt. Vergroot de kans op overleven. 

Taakverdeling bijen

                 Huiswerk: 

LZ 8.5

                                MK Afsluiting opdr. 6

Oefenen met de examenopdrachten!!

SE 3 17 januari!!