1.2 Een winstgevende kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Mobiel in de telefoontas

Tas op de grond

Boek op tafel

Pen op tafel

Een winstgevende kolonie

Nederland en Indonesië

...de positie van verschillende groepen in de 

koloniale samenleving beschrijven

...uitleggen waarom het cultuurstelsel 

werd ingevoerd en weer afgeschaft

...uitleggen wat de vrije economie betekende
voor ondernemers en contractarbeiders

Aan het einde van de les kan je...

Terugblik

Uitleg §1.2

Aan de slag

Afsluiting

DOEN

Voor dat de Nederlanders in Indië aankwamen, waren het onafhankelijke koninkrijkje.

De VOC, opgericht in 1602, kreeg het handelsmonopolie in Indië. Zij bouwen daar handelsposten.

De VOC kreeg het recht om namens Nederland oorlog te voeren. De Genocide van Banda is de bekendste. 

Als in 1798 de VOC failliet gaat, neemt de staat alles over. Indië krijgt een nieuwe naam: Nederlands Indië. Het wordt een kolonie van Nederland. Het KNIL wordt opgericht. Zij krijgt als taak om alle eilanden bij elkaar te veroveren. Nederland noemde dit overigens pacificatie. De oorzaak van deze veroveringen was het modern imperialisme. 

Er wordt een indirect bestuur geplaatst in Nederlands-Indië. De baas is de Gouverneur-Generaal. Onder hem staan de residenten. Die sturen weer de inheemse regenten aan. Onder de regenten staan de dorpshoofden.

Herhaling

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Begrippen:

indo's

racisme

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

cultuurstelsel

liberalisme

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

vrije arbeid

contractarbeiders

koelies

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Leerdoel:

Je kunt de positie van verschillende groepen in de koloniale samenleving beschrijven

Begrippen:

indo's

racisme

Groepen in de samenleving

• Nederlanders (tot 1880 alleen mannen, daarna kwamen ook vrouwen)
• Indo's: kinderen van Nederlandse mannen, inheemse vrouwen. Verschil in sociale lagen: hoe lichter de huid, hoe hoger de status
• Racisme

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

A

De koloniale samenleving

Nederlandse vrouwen: niet bezighouden met politiek of bestuur. Wel liefdadigheid

Indonesische vrouwen: geen onderwijs, als kind uitgehuwelijkt, geen beroep

Positie wordt verbeterd: 1904 oprichting school voor inheemse meisjes

Slaven. 50.000 slaven uit Afrika, China en Nederlands-Indië.

Slavernij afgeschaft 1860

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom het cultuurstelsel werd ingevoerd en weer afgeschaft

Begrippen:

cultuurstelsel

liberalisme

1830: invoering cultuurstelsel

Boeren moeten op 1/5 van hun land cultuurproducten verbouwen.

Dit moesten ze afstaan aan de Nederlanders

Die verkochten dit duur in Nederland

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Cultuurstelsel is een ramp voor de boeren:

• Moesten beste grond gebruiken voor cultuurproducten, hierdoor weinig eten verbouwen. ==> hongersnoden
• Sommige regenten dwongen boeren meer dan 1/5 deel te gebruiken. Bij hogere opbrengst kreeg regent bonus
• Boeren zonder geschikte grond moesten 66 dagen werken voor Nederlands bestuur. In praktijk waren dit soms 100 tot 200 dagen.

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

B

Het cultuurstelsel

Kritiek uit Nederland:

• 1860: boek Max Havelaar van Multatuli. Beschrijving onderdrukking en uitbuiting boeren.
• Nederlandse regering bemoeit zich te veel met economie Nederlands-Indië. 
  Vanaf 1848 veel Liberalisme in het bestuur.
  Het idee dat ondernemers vrij waren zou ook in Nederlands-Indië moeten gelden

1870: afschaffing cultuurstelsel

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leerdoel:

Je kunt uitleggen wat de vrije economie betekende voor ondernemers en contractarbeiders

Begrippen:

vrije arbeid

contractarbeiders

koelies

Gevolgen afschaffing cultuurstelsel:

Nederlandse ondernemers stichtten bedrijven in Nederlands-Indië: plantages (thee, koffie, suiker).

Werk werd gedaan door loonarbeiders uit de lokale bevolking.

Dit systeem is vrije arbeid

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Om genoeg arbeiders te hebben kwamen er contractarbeiders uit o.a. China

• Kregen voorschot op hun loon
• Verdienden te weinig
• Konden voorschot niet terug betalen
• Bleven vaak heel lang op de plantages

Nederlanders noemden deze mensen koelies

§1.2

Een winstgevende kolonie

BASIS

C

Ondernemers en contractarbeiders

Leven van de koelies:

• 12 uur per dag werken
• Weinig eten
• Geen wc/ bad
• Kinderarbeid
• Geldboetes/lijfstraffen
• Koelieordonnantie (straf bij werkweigering)

AAN DE SLAG!

Wat?

Maken §1.2, opdracht 1 t/m 11

Hoe?

Boek, bladzijde 16 t/m 21

Tijd?

Tot 15 minuten voor einde les

Hulp?

Je werkt in stilte

Vinger in de lucht bij vragen

In Nederlands-Indië bestonden er grote sociale verschillen.

De belangrijkste groep waren de Nederlanders, daaronder stonden de Indo's. Daaronder de inheemse bevolking en onderaan de slaven. De manier hoe de Indo's behandeld werden kan je racisme noemen.

Nederland voerde het cultuurstelsel in. Nederland werd hier stinkend rijk door, de Indonesische boeren niet.

Het boek Max Havelaar bracht veel misstanden aan de kaart, maar aangezien er veel liberalen in de regering zaten, veranderde er niks voor de inheemse bevolking. 

In 1870 werd het cultuurstelsel weer afgeschaft. Er werden bedrijven door Nederlanders gesticht, waarbij de inheemse boeren werkten als loonarbeider. Dit systeem noemen we vrije arbeid. Om genoeg arbeiders te krijgen werden er contractarbeiders uit China gehaald. Nederlanders noemden ze koelies. 

Herhaling