6.3 + 6.4 Het absolutisme en de wetenschappelijke revolutie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H6 Regenten en vorsten

6.3 Het absolutisme

&

6.4 De wetenschappelijke revolutie

Herhalingsopdracht vorige presentatie

Kleine herhalingsopdracht over 5.4 (deels 5.3)

Instructie herhalingsopdracht

1. In tweetallen 

2. Begrippen en personen ga je koppelen aan Spanje of Nederland en beoordelen of deze religieus of politiek zijn. Vul daarvoor het kwadrant (volgende pagina) in. Je werkt met items die te maken hebben met het uitbreken van de Opstand in de Nederlanden.

3. Sleep de begrippen naar het juiste vak.

Let op! Sommigen kun je vanaf meerdere kanten beargumenteren. 

1. Centralisatie

2. Hertog v. Alva

3. Protestantisme

4. Strenge vervolging

5. Beeldenstorm

6. Luther op Rijksdag

7. Landvoogd

8. Vrede van Augsburg

9. Unie van Utrecht

10. Smeekschrift

11. Watergeuzen

12. Hagenpreken

13. Soeverein

14. Calvijn

15. Willem van Oranje

16. Filips II

17. Margareta van Parma

Leerdoelen 6.3

• Je weet hoe de Duitse keizer macht verloor
• Je kan uitleggen hoe de macht van de Franse koningen werd vergroot
• Je kan uitleggen hoe de macht van Engelse koningen werd beperkt

Kenmerkend aspect: het streven van vorsten naar absolute macht (het absolutisme)

Maak aantekeningen

Absoluut vorsten rond de 17e eeuw.

Grootste religies in Europese gebieden
- Europa 2018

Het Duitse Rijk

• De Dertigjarige Oorlog verwoestte grote delen van Duitsland.

• Katholieke Habsburgse keizer probeerde het protestantisme te onderdrukken. 
• Gevolg was een versnipperde staat, met weinig invloed van de keizer. 

De Franse koning

• Macht van Lodewijk XIV werd steeds groter

•  Was een absolute vorst: de staat, dat ben ik.
• Nam een voorbeeld aan Romeinse keizers

Het absolutisme

Absolutisme is een regering waarbij de macht van de vorst door niets of niemand wordt beperkt. De koning legt alle wetten op en neemt alle beslissingen. 

Volgens Lodewijk kregen koningen hun macht van God en kon alleen god hun daden beoordelen: hoefde geen verantwoording aan anderen af te leggen. 

Lodewijk XIV wilde graag indruk maken. 

Hoge edelen leefden onder zijn toezicht en moesten hem eren (hoe?)

Lodewijk XIV: de Zonnekoning

Zoals de planeten draaiden om de zon, zo draaide op aarde alles om 'Zonnekoning' Lodewijk XIV. 

Bij bijna alles wat hij deed, werd hij omringd door tientallen hoge edelen. 

Het leger

• Groot en strak georganiseerd leger. 
• Macht van de edelen beperken 
• De staat zorgde ervoor dat soldaten werden aangetrokken, huisvesting kregen en geld. 

Het geloof

• Intrekken Edict van Nantes in 1685
• Vervolging van protestanten (hugenoten)

• Honderdduizenden vluchten naar onder andere de Republiek. 

De economie

• Belastingen voor oorlogen en hofhouding 
• Introductie Mercantilisme (overheidsbemoeienis om de rijkdom te vergroten)
• Subsidies voor export en hoge invoerrechten. 

Engelse koning verliest macht

• Jacobus II: katholiek koning in een protestants Engeland
• Engelse adel vreest godsdienstvervolgingen
• 1688: Glorious Revolution
• Stadhouder Willem III verdrijft Jacobus en wordt vorst van Engeland

Constitutionele monarchie

• Willem III beloofde naar de wet te luisteren.
• Mocht niet zonder toestemming van het parlement belastingen verhogen.
• Dit heet de 'glorious revolution' 

Tot nu toe vragen?

Leerdoelen 6.4

• Je kan uitleggen hoe een nieuw wereldbeeld ontstond
  
• Je kan uitleggen welke ontwikkelingen de wetenschap doormaakte
  
• Je weet hoe wetenschap werd toegepast

Kenmerkend aspect: de wetenschappelijke revolutie

Maak aantekeningen

Wetenschappelijke revolutie

Een eeuw (17e eeuw) in de 

geschiedenis waarin de houding 

van wetenschappers ingrijpend

veranderde.

Waarheid

Hoofdvraag: wat is waarheid?

Kenmerk: niet meer uitgaan van

wat anderen zeggen, maar zelf

nadenken.

De waarheid vind je door logisch 

redeneren, systematisch observeren en 

experimenteren.

Wat is waarheid? Als de oude Grieken of Romeinen het vinden? Als het in de Bijbel staat? Of iets anders? Je kunt de wereld niet verklaren door alleen een beroep te doen op het gezag van anderen. Zelf logisch redenenen of systematisch observeren en experimenten was het devies.

Oorzaken W.R.

- Wiskundige benadering natuurverschijnselen

- Publicatievrijheid (eerst in de Republiek)

- Nieuwe universiteiten (onderzoek)

- Samenwerking tussen ambachtslieden en geleerden

- Stijgende welvaart

Spinoza:

-grootste en meest invloedrijke filosoof die Nederland ooit gekend heeft.

-Joodse afkomst

-Verketterd door eigen familie

-God heeft de wereld niet geschapen.

God is namelijk de wereld zelf.

(pantheïsme)

-wonderen bestaan niet

-de Bijbel is een mensenboek

-God bestuurt de wereld volgens de wetten

van de natuur

-de mens wordt geleid door natuurwetten

-de mens heeft geen vrije wil, maar gevangen

in een mechanisch lichaam (voorbeeld is een baby die moet huilen, op zijn duim zuigt, een kind die een ontwikkeling doormaakt, bijv. bang zijn in het donker als je 4 jaar oud bent, of puberachtig gedrag vertonen als je ouder wordt. Kun je daar wat aan doen? Wat is nu eigenlijk die vrije wil?

Tijdens de 17e eeuw

De ideeën van Aristoteles werden heroverwogen. 

De natuur was een machine, en had geen doel. Er ontstonden natuurwetten over regelmatige verschijnselen.  

Wetenschap moest ook nut hebben, wat zorgde voor de ontwikkeling van technologie. 

Kepler: de aarde is een planeet als alle andere planeten en de planeten draaien in ovale banen.

Uitleg van hem over eb en vloed (door de maan)

Galilei: telescoop. De maan heeft kraters en bergen. Enorme opschudding, want dit rijmde totaal niet met de volmaakte vormen die hemelse lichamen toen nog behoorden te hebben.

En Jupiter heeft 4 manen, dus niet alleen de aarde heeft een maan.

Groot conflict met de kerk (zie volgende twee slides)

Newton: bewees heliocentrisch wereldbeeld door de ideeen van Galilei verder uit te werken. Alle planeten doorlopen ovaalvorminge banen om de zon die door twee bewegingen worden bepaald. De beweging van de aarde af en tegelijkertijd de beweging naar de aarde toe en waneer twee krachten tegelijkertijd op een hemellichaam inwerken, zal dit hemellichaam een ovaalvormige baan afleggen

Nicolau Copernicus 1473-1543

Twijfel aan geocentrisch 

wereldbeeld

Gevolg: observaties hemel-

lichamen.

Conclusie: heliocentrisch

wereldbeeld

Durfde zijn ideeen lange tijd niet te publiceren uit angst voor de katholieke kerk die de aarde als het middelpunt bleef zien

Verandering wereldbeeld

geocentrisch wereldbeeld              heliocentrisch wereldbeeld

Durfde zijn ideeen lange tijd niet te publiceren uit angst voor de katholieke kerk die de aarde als het middelpunt bleef zien

Opvolgers

- Johannes Kepler (aarde is als alle andere planeten) 

- Galileo Galilei: verdediger van Copernicus. Grote             problemen met de kerk

- Newton: definitieve verklaring heliocentrisch wereldbeeld.

  (maar geen conflict tussen geloof en wetenschap)

Kepler: de aarde is een planeet als alle andere planeten en de planeten draaien in ovale banen.

Uitleg van hem over eb en vloed (door de maan)

Galilei: telescoop. De maan heeft kraters en bergen. Enorme opschudding, want dit rijmde totaal niet met de volmaakte vormen die hemelse lichamen toen nog behoorden te hebben.

En Jupiter heeft 4 manen, dus niet alleen de aarde heeft een maan.

Groot conflict met de kerk (zie volgende twee slides)

Newton: bewees heliocentrisch wereldbeeld door de ideeen van Galilei verder uit te werken. Alle planeten doorlopen ovaalvorminge banen om de zon die door twee bewegingen worden bepaald. De beweging van de aarde af en tegelijkertijd de beweging naar de aarde toe en waneer twee krachten tegelijkertijd op een hemellichaam inwerken, zal dit hemellichaam een ovaalvormige baan afleggen

Galilei (1564-1642)

• Ontwikkelt de telescoop.
• Bewijst dat de aarde om de zon draait.
• Kwam in grote problemen met de kerk door zijn boek. 

Bergen en kraters op de maan + de maan gaf niet zelf licht, maar weerkaatste het licht van de zon.

Isaac Newton: zwaartekracht, grondlegger natuurkunde

Christiaan Huygens: ontwikkelde het slingeruurwerk

Resultaat

Overal heerste optimisme: het het verstand kon de mens ontzettend veel bereiken. 

De wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw bereidde de Verlichting van de 18e eeuw voor. 

Tijd over?

Terugkoppeling feedbackformulier

Oefenen examenvragen 

Vraag 1

Gebruik bron 2.

Deze bron is geschikt als illustratie bij twee kenmerkende aspecten van

de vroegmoderne tijd.

(3p) Licht dit toe door:

* het kenmerkende aspect van de zestiende eeuw te noemen waarbij

deze bron past en

* uit te leggen welk kenmerkend aspect van de zeventiende eeuw al in de bron herkenbaar is. 

Antwoord vraag 1

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• De bron kan dienen als illustratie bij 'het begin van de Europese

overzeese expansie' (1)

• De belangstelling voor Korea in deze bron heeft te maken met het

zoeken naar (nieuwe) handelsmogelijkheden / handelsroutes, wat in de

zeventiende eeuw zal leiden tot 'wereldwijde handelscontacten,

handelskapitalisme en het ontstaan van een wereldeconomie' (of

onderdelen van dit kenmerkende aspect) (2)