Voorbereiding S.O. 12.1 en 12.2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Voorbereiding S.O. 12.1 en 12.2

• Pak het plan dat je hebt gemaakt.
• Ga aan de slag.

Heb je nog iets nodig?

• Zelfstandig voorbereiden voor de S.O.! 

Je kunt: 

• de volgende begrippen uitleggen: dominant, recessief, homozygoot, heterozygoot, fenotype en genotype.
• een kruisingsschema maken om de kans op een bepaald genotype bij de nakomelingen af te leiden.
• omschrijven wat een intermediair fenotype en co-dominantie is.

Homozygoot = twee gelijke allelen van een gen.

Heterozygoot = twee verschillende allelen van een gen.

Intermediair fenotype

Soms zijn er meer dan twee

verschillende fenotypen.

De grijze kip hiernaast heeft een

intermediair fenotype. De witte

en zwarte allel zijn even sterk, dus komen ze allebei tot uiting.

Co-dominant

Soms zijn er meer allelen. Bij bloedgroep

zijn er drie allelen: 

• codeert voor antigeen A
• codeert voor antigeen B
• codeert voor geen antigeen

De allelen voor antigeen A en B kunnen 'naast elkaar'

tot uiting komen. Ze zijn even sterk.

Daarom zijn er vier verschillende bloedgroepen mogelijk.

(Bloedgroepen worden uitgelegd in 9.5, mocht je dat interessant vinden)

Je kunt: 

• uitleggen hoe een ziekte kan overerven: recessief of dominant en hier voorbeelden van geven.
• uitleggen wat geslachtsgebonden recessieve/dominante overerving is en hier voorbeelden van geven.
• Uitleggen wat een drager is.

Voorbeeld: PKU (fenylketonurie). Baby is gezond, maar na halfjaar raken de hersenen beschadigd. Door speciaal dieet kan dit voorkomen worden, daarom krijgt iedere baby een hielprik: checken op o.a. PKU in het bloed.

Voorbeeld: ziekte van Steinert. Spieren worden steeds zwakker, vaak op latere leeftijd. 

Ziekte van Huntington: tast hersenen aan, komt tussen 35 en 45 jaar tot uiting.

Geslachtsgebonden

Sommige aandoeningen erven over via  het X-chromosoom, bv. 

kleurenblindheid.

Een man met een recessief allel, heeft geen ander allel, door 

Y-chromosoom, dus komt het tot uiting.

Krijgt een vrouw het allel voor kleurenblindheid? Dan is de kans klein dat dat ook op haar tweede X-chromosoom ligt. Kans op kleurenblind meisje is dus heel klein.

Geslachtsgebonden dominante overerving: komt weinig voor. Voorbeeld: syndroom van Alport (aandoening van nieren, oren en ogen).

Zelfstandig voorbereiden

• Oefenen op: https://biologiepagina.nl/2en3/Erfelijkheidevolutie/Oefentoetskruisingen/erfelijkheid.htm
  
• Herhaling LessonUps (vooral de oefenvragen)
• Samenvatting leerdoelen

Belangrijkst voor S.O. : stamboomvragen en erfelijkheid! Vooral oefenen is goed!

Check

• Lig je op schema?
• Kun je geconcentreerd werken op deze plek?
• Moet je iets aanpassen?

1. Wat was er goed aan je plan?
2. Wat is er goed gegaan deze les?
3. Wat heeft je geholpen?
(succesfactoren)

1. Wat ging er minder goed?
2. Wat zou je de volgende keer anders doen?
3. Wat heeft je belemmerd?
(complicaties)

1. Wat kan/ken je beter na deze les?
2. Wat moet je nog oefenen/ontwikkelen thuis voordat je de S.O. gaat maken?