Tussenletter van samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom!

Pak je leesboek.

Verder vandaag:

Bespreken huiswerk

Start paragraaf 5

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat een samenstelling is.

• kun je herkennen en uitleggen of je een samenstelling met of zonder een tussen-n of tussen-s schrijft. 

• kun je van gegeven samenstellingen bepalen wat de juiste spelwijze is. 

• kun je bij het schrijven van teksten samenstellingen op de juiste manier spellen.

Bespreken huiswerk

Opdracht 4 en 6 op bladzijde 255.

Samenstelling

• Twee woorden vormen samen een nieuw woord.

• Alle delen (twee of meer) kunnen zelfstandig voorkomen.

• Vaak twee zelfstandig naamwoorden.

• Soms ook een combinatie van zelfstandignaamwoord met een bijvoeglijknaamwoord, telwoord, werkwoord of afkorting.

• Bij samenstelling moet je soms een tussen-n of tussen-s schrijven.

Regels

Je schrijft een tussen-n als:

• Het eerste deel van het woord een zelfstandig naamwoord is. 
  HOND

• En het zelfstandig naamwoord alleen een meervoudsvorm op -en heeft.

HONDEN

Uitzonderingen

• Als het eerste deel meervoud op -en EN -es heeft
  groentesoep (want: groenten en groentes)
  
  
• Als het eerste deel iets unieks is.
  zonnebril - maneschijn

• Als het eerste deel geen meervoud heeft. 
  rijstepap, veestapel, rommelkamer 

• Als het eerste deel een versterkend woord is.
  reuzegoed, beresterk, apetrots

• Als het eerste deel een vaste uitdrukking is.
  bullebak, schattebout

Volgens het stappenplan

Voorbeeld: hond + hok

Stap 1:

Heb je maken met 1 van de 4

uitzonderingen?

Stap 2:

Ja? Volg de regel van de uitzondering.

Nee? Ga verder naar stap 3

Stap 3:

Volg het schema verder

Tussen-s

• Als je in een samenstelling een S hoort, dan schrijf je hem ook:
  - onweerSbui, dorpSgek, gesprekSonderwerp

• Soms heeft het tweede deel van het woord ook een s-klank, en hoor je niet meteen of er een -s tussen moet. Vervang het tweede woord dan door een ander woord, zodat je kunt checken of je alsnog een -s hoort:

Stad + centrum:

StadScentrum

De -s hoor je niet meteen, maar wel wanneer je 'centrum' vervangt door (bijv.) 'woning':

StadSwoning, dus ook stadScentrum.

Je schrijft een tussen-n wanneer...

1. het linkerdeel van het woord eindigt op -en
2. het linkerdeel van het woord een zelfstandig naamwoord is
3. het linkerdeel van het woord een zelfstandig naamwoord is en eindigt op -en
4. Geen van bovenstaande antwoorden is goed

Wat is de eerste stap die je moet zetten om te zien of het woord geschreven moet worden met een tussen-n

1. Je splitst het woord op.
2. Je kijkt of het een meervoud heeft op -en.
3. Je kijkt of er bijzonderheden zijn.
4. Je kijkt of het eerste woord een zn is.

Hoe schrijf je dit woord

1. Zonnebril
2. Zonnenbril

Met of zonder tussen-n?

1. kattebak
2. kattenbak

Met of zonder tussen-n?

1. hogeschool
2. hogenschool

Met of zonder tussen-n?

1. spinnenwiel
2. spinnewiel

Waarom schrijf je maneschijn zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar 1 van.
2. Het eerste woord heeft 2 meervouden.
3. Het woord heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Waarom schrijf je horlogemaker zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar 1 van.
2. Dit woord heeft twee meervouden.
3. Het woord heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Moet er op de plaats van de ... een tussen-n staan?

met tussen-n

zonder tussen-n

panne...koek

groente...soep

reuze...leuk

eike...boom

honde...riem

bere...sterk

banane...schil

leeuwe...klauw

zonne...bank

spinne...web

Aan de slag

Maak opdracht 1, 2 en 3 op bladzijde 256-257.

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

De rest van deze les ga ik... 

de uitleg nog 1 keer bekijken via LessonUp.

de huiswerkopdrachten maken.

de testen van Beter Spellen maken.

verplicht met meneer De Vries aan de werkwoordspelling werken.

zelfstandig de kenmerken van de geleerde woordsoorten uitwerken.

werken aan de boekendoos.

lezen.

nog iets anders (vul de vraag op de volgende slide in).

Nog iets anders, namelijk...