DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Verdiepende les over DNA

De planning

1. Leren over DNA en erfelijkheid (1 lesuur, met behulp van deze lessen-up)

2. Ervaren wat DNA is met behulp van een practicum (1 lesuur, andere lessen-up)

De leerdoel

Je kan in je eigen woorden uitleggen wat chromosomen zijn en wat de functie is van DNA.

Cellen

We hebben geleerd dat ELKE dierlijke cel 3 onderdelen heeft:

- Een celmembraan

- Cytoplasma

- Een celkern

En plantencellen dan?

Wat kunnen plantencellen doordat ze bladgroenkorrels hebben?

1. Bewegen.
2. Fotosynthese uitvoeren.
3. Stoffen verbranden.
4. Zich voortplanten.

Plantencellen hebben een celwand

1. Juist
2. Onjuist

Hebben plantencellen ook DNA?

1. Ja
2. Nee

Hoe weet een cel nou wat die moet doen?

Die informatie staat in je celkern, in de vorm van DNA.

Iedereen heeft uniek DNA.

De informatie die beschrijft hoe cellen zich moeten gedragen (dus wat ze doen) EN wat al je erfelijke eigenschappen zijn, staat in je chromosomen.

En deze chromosomen zijn gemaakt van het stofje dat we DNA noemen.

Chromosomen

Chromosomen zijn kleine lange dunne draden.

Ze zitten opgepropt in de celkern. 

Er zitten 46 van die draden in elke celkern van een mens.

Iedere cel heeft zo'n celkern, met die 46 chromosomen erin.

Andere organismen hebben een ander aantal chromosomen.

Hebben planten ook chromosomen? 

Hebben planten chromosomen?

1. Nee, alleen dieren en mensen
2. Nee, maar wel DNA
3. Ja, want dat hebben alle organismen
4. Weet ik niet

De 46 chromosomen van een mens

Deze 46 zitten in al jouw miljarden cellen!

DNA

De informatie voor je erfelijke eigenschappen ligt dus opgeslagen in de vorm van DNA, in de chromosomen.

In elke cel van je lichaam bevat de  celkern, chromosomen die gemaakt zijn van de stof DNA.

Een overzicht

Genen

Een stukje DNA dat de 'code' (een beschrijving) vormt voor 1 erfelijke eigenschap bevat, noemen we een GEN.

Voorbeeld van erfelijke eigenschappen:

haarkleur (blond, zwart, rood)

haarstijl (krullend of steil)

oogkleur (blauw, bruin, groen)

Genen

Zo'n stukje DNA dat een 'code' voor een erfelijke eigenschap bevat, noemen we een gen.

Een gen codeert dus voor een specifieke erfelijke eigenschap.

cel-celkern-chromosomen-DNA-gen

Samenvattend

De eigenschappen die je hebt geërfd van je ouders zitten in al jouw cellen.

In de kern van iedere cel van jouw lichaam liggen chromosomen. Dit zijn lange dunne draden.

De chromosomen bestaan uit DNA. DNA is een stof waarin de informatie voor je erfelijke eigenschappen ligt. Iedere persoon heeft zijn of haar unieke DNA.

    
      
    
   

   
   
   
     
       
         
       
     
   
 

   
   

   
   

   
   

   
  
 

  
  
  
    
    
      
        
        
        
  
    
  
  
        
        
      
    
  
    
    
    
    
    
    
  
 

DNA-helix

Celkern

Cel

Chromosoom

Erfelijke eigenschappen heb je van je ouders gekregen

1. Juist
2. Onjuist

Welke volgorde klopt?
Van groot naar klein..

1. Celkern - cel - chromosoom - DNA
2. Cel - celkern - DNA - chromosoom
3. Cel - celkern - chromosoom - DNA
4. DNA - celkern - chromosoom

Van ieder chromosoom heb je er twee.

1. Juist
2. Onjuist

Kunnen wij mensen de eigenschappen van organismen bewust doelbewust aanpassen door met het DNA te 'rommelen'?

Genetische modificatie

• Genetische modificatie: de mens verandert de erfelijke eigenschappen van andere soorten organismen. 

• Transgeen: de naam van de organismen die genetisch gemodificeerd worden.

transgeen

Een organisme waarvan het DNA is aangepast wordt ook wel TRANSGEEN genoemd

Misdaden oplossen en bestrijden met DNA onderzoek.

• Elk mens heeft zijn eigen unieke DNA. Deze kan je halen uit de cellen in je bloed, sperma, huidschilvers, haar.

• Het zichtbaar maken van het DNA als                                                                              een patroon van strepen en banden.

• Uit het DNA kunnen ze het fenotype                                                           achterhalen.

Wie was hier de dader?

1. verdachte 1
2. verdachte 2
3. verdachte 3
4. het slachtoffer

Het volgende filmpje is in het Engels en bevat ingewikkelde taal, maar je kunt mooi zien hoe DNA eruit ziet. 

Practicum Banaan

Volgende Lesson-up gaan we DNA uit een banaan halen en dit bekijken onder de microscoop.

Vraag aan je docent of je hier gelijk mee mag beginnen of dat je hier volgende les mee start.

In het laatste geval, kijk dan nog een filmpje naar keuze uit deze lesson-up.