16.1 Aangeboren afweer deel 1

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

16.1 Aangeboren afweer deel 1

leerdoelen 16.1

1  Je beschrijft de bescherming van het inwendige milieu van je lichaam tegen ziekteverwekkers en de bescherming tegen UV-straling door de huid.

2  Je herkent afweermechanismen bij planten.   

Eerste verdedigingslinie

Fysieke bescherming:

• Mechanische bescherming (fysieke barrière)
• Chemische bescherming (zuur, gifstof, lokstof)

Tegen schadelijke invloeden zoals zonlicht, ziekteverwekkers, vraat.

Mechanische afweer 

Dekweefsel beschermt het interne milieu tegen schadelijke invloeden van het externe milieu.

Bij de mens zijn veel organen deels bekleed met dekweefsel.

Bij dieren heeft de vacht ook een beschermende functie, planten hebben soms stekels/ doornen.

Op welke plekken/ organen is sprake van dekweefsel bij de mens?

Welke herken je?

Welke herken je?

Braam, distel, roos, vuurdoorn

Opperhuid

Hoornlaag: laag dode, verdroogde huidcellen, dicht op elkaar.

Je verliest deze huidcellen de hele dag door (mét bacteriën)

Vernieuwing vanuit de kiemlaag/basale cellenlaag.

Beschermt tegen uitdroging, ziekteverwekkers en UV licht.

Hoornlaag héél moeilijk doordringbaar voor stoffen van buitenaf.

De huid laat vooral vetoplosbare, kleine moleculen toe, zoals nicotine, hormonen en sommige medicijnen. Ook alcohol en bepaalde oliën kunnen doordringen, net als sommige chemische stoffen (zoals pesticiden).

Stoffen die niet door de huid kunnen zijn onder andere collageen, keratine, enzymen,  vitamine C, magnesium, hyaluronzuur, de meeste antibiotica 

UV licht: 

Melanocyten maken

pigment (melanine)

Donkere en lichte huid hebben evenveel melanocyten, alleen de  activiteit verschilt

Melanine is het pigment wat de huid een kleur geeft en wordt aangemaakt in de melanocyten (de pigmentcellen). Het melanosoom is onderdeel van deze cel en hierin wordt het pigment opgeslagen. Vervolgens wordt het pigment afgegeven aan de bovenste huidlagen. Bij de donkere en lichte huid is het aantal pigmentcellen gelijk. Echter bevatten deze pigmentcellen wel meer pigment en melanosomen. In de melanosomen wordt het pigment opgeslagen. In de donkere huid liggen de melansomen dichter bij elkaar in groepjes, waardoor de huid donkerder is. Bij een lichte huid liggen de melanosomen uit elkaar wat een lichte huidskleur geeft. Ondanks dat de donkere en lichte huid evenveel pigmentcellen bevatten, zijn de pigmentcellen in de donkere huid wel actiever en hebben een zwart/bruine kleur.

Melanocyten krijgen uitlopers en dragen pigment (in melanosomen) over aan keratinocyten 

Melanine (pigment) hoopt zich op rond celkernen

Melanine (pigment) absorbeert UV-licht en voorkomt DNA schade

Slijmvliezen

De bekleding van organen (spijsverteringskanaal, urinewegen, longen enz) bestaat uit slijmvliezen: dekweefsel met slijmbekercellen.

Slijmbekercellen produceren

slijm, vaak met anti-bacteriële 

stoffen (lysozym) .

Dit is chemische afweer.

Chemische afweer planten

Brandnetel: Mierenzuur – maakt gaatjes in de huid, histamine – verwijdt de bloedvaten, acetylcholine – prikkelt de zenuwen

Chemische afweer planten

Reuzen berenklauw: Furocoumarine – fototoxische stof

wordt actief onder invloed van zonlicht (brandwonden)

 

Chemische afweer planten

Venijnboom (taxus): gifstof taxine

zit in de zaadjes, de besjes zijn wel eetbaar.

 

Waarschuwingsstoffen

Planten waarschuwen elkaar met behulp van waarschuwingsstoffen. Andere planten maken hierdoor beschermende stoffen aan zoals bittere stoffen.

Deze stoffen kunnen op hun beurt ook weer dieren aantrekken: roofvliegen en sluipwespen weten door het vrijkomen van deze stoffen dat er prooidieren op de plant aanwezig zijn (lokstoffen).

Begrippen 16.1

dekweefsel, mechanische afweer, inwendig milieu, uitwendig milieu, hoornlaag, basale cellenlaag, lederhuid, onderhuids vetweefsel, melanocyten, melanine, slijmvlies, biochemische barriere, chemische afweer, lokstoffen

BINAS 16.1

BINAS 80B Dekweefsel dierlijk

BINAS 81A Dekweefsel plantaardig

BINAS 82C Spijsverteringsorganen

BINAS 83A Longen

BINAS 87A Huid

BINAS 84J2 Niet specifieke afweer