16.1 Aangeboren afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

16.1 Aangeboren afweer

Voorkennisvragen

1. Op welke manieren beschermd ons lichaam ons tegen ziekteverwekkers en andere schadelijke invloeden uit de omgeving?

2. Hoe verdedigen planten zich tegen schadelijke invloeden uit de omgeving?

Doel 16.1

Je beschrijft de bescherming van het inwendige milieu van je lichaam tegen ziekteverwekkers.

Je beschrijft de rol van je huid in de bescherming tegen uv-straling.

Je herkent afweermechanismen bij planten.

Je legt uit hoe bacteriën, parasieten, virussen en schimmels je ziek maken.

Eerste verdedigingslinie

Fysieke bescherming:

• Mechanische bescherming (fysieke barriere)
• Chemische bescherming (gifstof, lokstof)

Tegen schadelijke invloeden zoals zonlicht, ziekteverwekkers, vraat.

Mechanische afweer 

Dekweefsel beschermt het interne milieu tegen schadelijke invloeden van het externe milieu.

Bij de mens zijn veel organen deels bekleed met dekweefsel.

Bij dieren heeft de vacht ook een beschermende functie, planten hebben soms stekels/ doornen.

Welke herken je?

Welke herken je?

braam, distel, roos, vuurdoorn

Opperhuid

Hoornlaag: laag dode huidcellen, dicht op elkaar.

Vernieuwt zich steeds vanuit de basale cellenlaag.

Beschermt tegen uitdroging, ziekteverwekkers (te droog/ te dicht opeen) en UV licht.

UV licht: 

Melanocyten maken

pigment (melanine)

Melanocyten krijgen uitlopers en dragen pigment over aan keratinocyten (melano-somen)

Melanine (pigment) hoopt zich op rond celkernen

Melanine (pigment) absorbeert UV licht en voorkomt DNA schade

Slijmvliezen

De bekleding van organen (spijsverteringskanaal, urinewegen, longen enz) bestaat uit slijmvliezen: dekweefsel met slijmbekercellen.

Slijmbekercellen produceren

slijm, vaak met anti-bacteriele 

stoffen.

Chemische afweer.

Dekweefsel/slijmvliezen

Op welke plekken in het menselijk lichaam zorgt dekweefsel (eventueel met slijmvliezen) voor de afscherming van het lichaam voor de buitenwereld?

Chemische afweer planten

Brandnetel: Mierenzuur – maakt gaatjes in de huid, histamine – verwijdt de bloedvaten, acetylcholine – prikkelt de zenuwen

Chemische afweer planten

Reuzen berenklauw: Furocoumarine – fototoxische stof

wordt actief onder invloed van zonlicht (brandwonden)

 

Chemische afweer planten

Venijnboom: gifstof taxine

zit in de zaadjes, de besjes zijn wel eetbaar.

 

Waarschuwingsstoffen

Planten waarschuwen elkaar met behulp van waarschuwingsstoffen. Andere planten maken hierdoor beschermende stoffen aan zoals bittere stoffen.

Deze stoffen kunnen op hun beurt ook weer dieren aantrekken: roofvliegen en sluipwespen weten door het vrijkomen van deze stoffen dat er prooidieren op de plant aanwezig zijn (lokstoffen).

Doel 16.1

Je beschrijft de bescherming van het inwendige milieu van je lichaam tegen ziekteverwekkers.

Je beschrijft de rol van je huid in de bescherming tegen uv-straling.

Je herkent afweermechanismen bij planten.

Examenvraag