5H Herhaling Genetica met oefenvragen Erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling genetica

• Monohybride kruisingen
• Stambomen
• X-chromosomale overerving
• Multipele allelen
• Letale factoren
• Gekoppelde overerving

De 2 genen voor één erfelijke eigenschap zijn hetzelfde.

De 2 genen voor één erfelijke eigenschap zijn verschillend.

Monohybride kruising

Monohybride kruising met 2 heterozygote ouders

Iemand, die in staat is zijn tong op te rollen is in het bezit van het allel R. Een persoon die zijn tong niet kan oprollen (rr) heeft twee zusters, die dit wel kunnen. Zijn beide ouders kunnen dit ook. Welke genotypen van de ouders en de zusters zijn dan mogelijk?

1. Ouders RR en Rr, zusters RR en/of Rr
2. Ouders Rr en Rr, zusters alleen RR
3. Ouders RR en Rr, zusters alleen Rr
4. Ouders Rr en Rr, zusters RR en/of Rr

Wat is de verhouding van het fenotype in de F1?

1. 3:1
2. 1:2:1
3. 1:1
4. 3:2

Bij cavia's is het allel voor zwarte haarkleur (H) dominant over witte haarkleur (h). Een zwarte homozygote cavia paart een aantal keren met een witte cavia. De nakomelingen in de F1 paren onderling, waardoor de F2 ontstaat. Wat is in de F2 de verhouding van de genotypen?

1. H : h = 3:1
2. HH : Hh : hh = 1:2:1
3. Zwart : wit = 3 : 1
4. HH : Hh : hh = 1:1:1

Cavia's met een bruingele vacht zijn homozygoot voor de vachtkleur. Ook cavia's met een witte vacht zijn homozygoot voor de vachtkleur. Lichtgele cavia's hebben een intermediair fenotype.Twee cavia's worden een aantal malen gepaard. Dit lever 23 nakomelingen op: 6 bruingele, 5 witte en 12 lichtgele dieren.Wat is waarschijnlijk de vachtkleur van elk van de ouders?

1. lichtgeel en bruingeel
2. lichtgeel en wit
3. lichtgeel en lichtgeel
4. bruingeel en wit

Leeuwenbekjes hebben twee genen voor de kleur. Rood (Ar) en wit (Aw).
Genotype ArAr zorgt voor rode kleur.
Er is sprake van even sterke genen.

Welke combinatie kan zorgen voor roze kleur (intermediair fenotype)?

1. ArAr
2. ArAw
3. AwAw

We zien hier een gespikkelde kip.
Hoe noemen we de manier waarop de allelen voor veerkleur zich uiten?

1. codominant
2. volledig dominant
3. heterozygoot dominant
4. onvolledig dominant

Stambomen

Stambomen (aanpak)

Schrijf als het mogelijk is altijd in de stamboom!

1) Wat is dominant, wat is recessief?

2) Noteer in de stamboom welke individuen homozygoot recessief zijn

3) Bepaal welke individuen dus heterozygoot moeten zijn

4) Welke individuen homozygoot dominant zijn is niet altijd vast te stellen.

Maak kruisingsschema's om de juiste genotypen te achterhalen.

• Wat is het genotype van nr. 2?      XaY

• Wat is het genotype van nr. 1?     XAXa

• Waaraan kan je dat zien? Nr. 4 is een vrouw en kleurenblind (XaXa), Xa komt dus ook van de moeder, maar die is kleurenziend, dus moeder (nr. 1 moet wel XAXa hebben). 

• Wat is het genotype van nr. 2?
• Wat is het genotype van nr. 1?
• Waaraan kan je dat zien? 

Twee witte Leghorns worden met elkaar gekruist.

De stamboom geeft de resultaten van deze kruising weer.

Wat is het genotype van de ouders?

1. Beide hebben genotype AA
2. Beide hebben genotype aa
3. Beide hebben genotype Aa
4. Eén van beide heeft genotype AA, de ander Aa.

In de afbeelding is een stamboom de overerving van albinisme bij een gezin weergegeven. De ouders uit dit gezin krijgen krijgen een vierde kind. Hoe groot is de kans dat dit kind pigment heeft?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

1. Dominant, autosomaal
2. Recessief, autosomaal
3. Dominant, X-chromosomaal
4. Recessief, X-chromosomaal

https:

X-chromosomale overerving

X-chromosomaal --> genen die alleen in het X-chromosoom  voorkomen

Vul de F2 in --> maak een kruisingsschema

Hoeveel procent van de konijnen uit de F2 heeft rode ogen?

25% heeft rode ogen

Bij bananenvliegjes wordt de oogkleur o.a. bepaald door een gen gelegen in het X-chromosoom. Het allel voor rode oogkleur is dominant over het allel voor witte oogkleur.

Bij welke van de volgende kruisingen zullen alle mannelijke nakomelingen witogig zijn?

1. heterozygoot wijfe x roodogig mannetje
2. heterozygoot wijfje x witogig mannetje
3. witogig wijfje x roodogig mannetje
4. homozygoot roodogig wijfje x witogig mannetje

Multipele allelen

Multipele allelen

Kenmerken:

• Er zijn meerdere varianten van het allel
• voorbeeld bloedgroepen

Bloedgroep A -> I^AI^A  of  I^Ai

Bloedgroep B -> I^BI^B of I^Bi

Bloedgroep AB -> I^AI^B

Bloedgroep 0 -> ii

Bij mensen bevatten lichaamscellen 2 allelen voor de bloedgroep

Dominant = IA en IB

Recessief = i

Bloedgroepen

Bloedgroepen is een bekend voorbeeld van multiple allelen. 

Multiple allelen komen voor op autosomale genen (lichaamscellen). 

Een vrouw heeft bloedgroep A en de man heeft bloedgroep B. Ze krijgen een kind met bloedgroep 0. Wat zijn de genotypen van de ouders?

1. IAi en IBi
2. IAIA en IBi
3. IAi en IBIB
4. IAIB en ii

Een man met bloedgroep A en een vrouw met bloedgroep 0 hebben een kind met bloedgroep 0. Hoe groot is de kans dat een tweede
kind ook bloedgroep 0 heeft?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Het kind heeft bloedgroep 0, dus ii. Van vader én moeder moet het dus allel i hebben gekregen, vader heeft dus genotype IAi. Moeder heeft ii (bloedgroep 0). De kans dat vader i doorgeeft is 0,5, de kans dat moeder i doorgeeft is 1. De kans op ii is dus 0,5 x 1 = 0,5. Het feit dat het eerste kind bloedgroep 0 heeft is niet van invloed op de bloedgroep-kans voor het tweede kind.

Een man met bloedgroep O en een vrouw met bloedgroep AB krijgen samen een kind. Hoe groot is de kans dat het kind bloedgroep AB heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Janna heeft bloedgroep A. Haar moeder heeft bloedgroep O. Samen met Joost heeft ze 3 kinderen. Joost heeft bloedgroep A en is heterozygoot. Welke bloedgroepen kunnen er voorkomen bij de kinderen?

1. Bloedgroep A en bloedgroep B
2. Alleen bloedgroep A
3. Bloedgroep A en bloedgroep AB
4. Bloedgroep A en bloedgroep O

Welke bloedgroep kunnen de kinderen van een man met bloedgroep A en een vrouw met bloedgroep AB hebben?

1. alleen AB
2. alleen A of B
3. alleen A of B of AB
4. A of B of AB of O

Letale factoren

Letale factoren

= Allel dat bij homozygote toestand niet levensvatbaar is. 

1x de letale factor = drager

Voorbeeld: 

• kuifkanaries, verhouding 2:1 (letale factor telt niet mee)

Want een kanarie met een kuif moet een K hebben, twee K (KK) betekent de lethale factor. 

Een bepaald recessief allel bij fruitvliegjes is letaal en X-chromosomaal.
- Kunnen er volwassen fruitvliegjes voorkomen die dit letale allel bezitten?
- Zo ja, welk geslacht hebben deze fruitvliegjes?

1. Ja, alleen volwassen mannetjes kunnen het recessieve allel bezitten.
2. Ja, alleen volwassen vrouwtjes kunnen het recessieve allel bezitten.
3. Ja, zowel volwassen mannetjes als vrouwtjes kunnen het recessieve allel bezitten.
4. Nee, er kunnen in het geheel geen volwassen fruitvliegjes voortkomen die het recessieve allel bezitten.

Bij fruitvliegen is allel b X-chromosomaal, recessief en een letale factor bij het ontbreken van het dominante allel B.
Een heterozygoot vrouwtje krijgt 24 nakomelingen met hetzelfde mannetje. Hoeveel van deze nakomelingen zijn waarschijnlijk heterozygote vrouwtjes?

1. 4
2. 6
3. 8
4. 12

Sommige planten zijn niet in staat bladgroen te vormen. Dit zogenaamde albinisme berust op de aanwezigheid van een recessief allel. Albino planten zijn niet levensvatbaar, albinisme is dus een letale eigenschap. Bij een tabaksplant die heterozygoot is treedt zelfbestuiving op. Er ontstaan 600 zaden. Na kieming ontstaan hieruit planten.
Hoeveel planten zullen na verwachting niet levensvatbaar zijn?

1. 0
2. 150
3. 300
4. 600

Letale factoren:
De manx is een staartloze kat. De eigenschap staartloos is het gevolg van het dominante gen A. Voor fokkers van dit ras doet zich het volgende probleem voor: homozygote staartloze jongen zijn niet levensvatbaar. Ze sterven voor de geboorte. Het genotype van een levende staartloze kat is dus Aa.
Hoe groot is de kans op levende staartloze katten bij een kruising tussen 2 staartloze katten.

1. 100 %
2. 50 %
3. 67 %
4. 75 %

100(%) / 3 *2 = 66,66

F1 --> 1 kat met een staart (aa)

1 kat niet levensvatbaar (AA)

2 katten Aa staartloos heterozygoot

De kans op een levende staartloze kat is 67% (de kans op een staartloze kat is 75%)

Gekoppelde overerving

Gekoppelde overerving

Gekoppelde overerving: twee eigenschappen die op hetzelfde chromosoom liggen. 

De A en B worden dus altijd samen doorgegeven, net als a en b.  

Gekoppelde overerving

Allelen A en B zijn gekoppeld

Allelen a en b zijn gekoppeld

Ze liggen op hetzelfde chromosoom

niet gekoppelde overerving

gekoppelde overerving

Maak een kruisingsschema voor de F2

Twee konijnen met lang haar en rechtopstaande oren die beide heterozygoot zijn voor deze eigenschappen planten zich voort. De genen voor deze eigenschappen liggen op hetzelfde chromosoom. Hoeveel procent van de nakomelingen zal kort haar en flaporen hebben?

Huiswerk

Oefenen met kruisingen

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's 

Oefenen op biologiepagina