4.2 Duitsland en de Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Keerpunten in WO II: een kort overzicht

 

• 1. Battle of Britain (juni - oktober 1940)  > D-Day mogelijk (6 juni 1944)
• 2. Operatie Barbarossa (juni 1941)            > einde niet-Aanvalsverdrag / Rusland in oorlog
• 3. Pearl Harbor (7 december 1941)            > Amerikaanse deelname aan WO II > 'De Grote Drie'
• 4. Slag om Stalingrad (42/43)                      > eerste nederlaag van Hitler, begin opmars Russen
• 5. D-Day  (6 juni 1944)                                      > Landing Geallieerden op Normandië: '2e Front'
• 6. Inname Berlijn Russen (april 45)           > capitulatie Duitsland
• 7. Atoombommen (6/9 aug '45)                 > capitulatie Japan, einde WO II

conferentie van Teheran, '43

Hiroshima, aug '45

Geef een beredeneerd commentaar op de volgende stelling:
'De Koude Oorlog begon in 1917'.

Leg het begrip Koude Oorlog uit aan de hand van de cartoon en leg de relatie met het Marshallplan.

Verschillen kapitalisme en communisme:

kapitalisme:                                                       communisme: 

 - poitiek : parlementaire democratie  <> 'volksdemocratie' 

                     meer partijen                                    1 partijstaat

  - economisch: vrije markteconomie   <> geleide staatseconomie

                                                                                       collectivisatie/5-jarenplan

  - cultureel: godsdienstvrijheid              <>  geen godsdienstvrijheid

                                                                                       'opium voor het volk' (Marx)

Belangrijk I:

• 1. WO II bracht 'De Grote Drie' bij elkaar:
•     er was een gemeenschappelijke vijand.
• 2. WO II ging over in de Koude Oorlog:
•     De periode van 1945 - 1991 waarin:
•     het communisme (olv de SU) en 
•     het kapitalisme (olv de VS) elkaar zien
•     als een bedreiging, met als gevolg:
•     (atoom)bewapening

Belangrijk II:

• K.O. leidde tot bewapeningswedloop
• K.O. indirect gevoerd door grootmachten:
• Berlijnse Blokkade (1948/49)
• Korea Oorlog (1950-1953)
• Vietnam Oorlog (1945-1975)
• Bouw Berlijnse Muur (1961)
• Cuba-crisis (1962)

Belangrijk ook:

• Na WO II dekolonisatie, o.a. in:
• Korea (1945, Japan)
• Vietnam (1945, Frankrijk)
• India (1947, Engeland)
• Palestina > Israel 
• Filipijnen (1947, VS)
• Nederlands-Indië (1949, Nederland)
• Cambodja (1953, Frankrijk)


• Marokko (1956, Frankrijk)
• Afrikaanse koloniën (1960 >) worden ze
• Kapitalistisch of communistisch?

Kenmerkende aspecten tijdvak Televisie en computer:

• De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van de wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
• De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
• De eenwording van Europa.
• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
• De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.

Conferentie van Jalta, o.a:

• Oprichting van de Verenigde Naties
• democratie in bevrijde gebieden
• Dld verdeeld in bezettingszones
• Berlijn ook opgedeeld
• Ontwapening Duitsland
• herstelbetalingen
• 'Cordon sanitaire' aan westgrens SU >
• gevolgen voor Polen en Baltische staten
• SU verklaart oorlog aan Japan

Conferentie van Potsdam:

• denazificatie Dld
• Vervolging oorlogsmisdadigers >
• Neurenbergse Processen
• Uitwerking bezettingszones zones 
• Herstelbetalingen in de vorm van:
• Duits eigendom, industriële produkten en arbeiders
• Oder-Neisse grens Polen-Duitsland
• repatriëring Volksduitsers (in Polen) 
•  'Heimatvertriebenen' 

Dus: nog tijdens WO II al spanningen tussen Westen en Oosten:

• Onenigheid over:
• 1. de manier waarop er nieuwe regeringen in de bevrijde gebieden in Europa komen >
•     West-Europa: parlementaire democratieën
•    Oost-Europa: volksdemocratieën (alleen communistische partij toegestaan) 
• 2. de grenzen van het verslagen Duitsland       Jalta                                            Potsdam
• 3. de invloedssferen in Europa

Zoek de verschillen

Verschillen in aanpak in bezettingszones nemen toe:

• Russen willen de Sovjetzone (evenals Oost-Europa) binnen hun invloedssfeer:
  
• - verkiezingsuitslag in SU zone 1946 niet geaccepteerd >
  
• - SED toch aan de macht
  
• -  tegenstanders opgepakt
  
• - geheime politie actief
  
• - controle over massamedia > propaganda 
  
• - herstelbetalingen > industrieën ontmanteld 
  
• Belangrijk: in de westelijke zones kostte de hulp aan het Duitse volk miljoenen >
  
• Gevolg: VS/GB/Fr: 'Wederopbouw Duitsland noodzakelijk' >
  
• Geldsanering > nieuwe munteenheid
  

Berlijnse Crisis (1948/1949)

•  nav. invoeren één munt in west. zones >
  
•  Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn 
  
•  grote tekorten in West-Berlijn >
  
•  Luchtbrug:  
• documentaire (5 minuten)

Luchtbrug naar West-Berlijn

                     1948 -1949 (11 maanden)

Berlijnse Crisis (1948/1949)

•  nav. invoeren één munt in west. zones >
  
•     Stalin blokkeert toegangswegen W-Berlijn >
  
•     grote tekorten in West-Berlijn >
  
•     Luchtbrug >
  
•     na 11 maanden blokkade opgeheven.
  
• Gevolgen crisis:
  
•     - Duitsland opgedeeld in BRD en DDR (1949)
  
•     - Navo opgericht (1949) >
  
•     - Warschau-pact (1955):
  
•        BRD lid van de Navo!!!
•   -  Adenauer: 'Westbindung'
• -   ec. samenwerking in Europa >
•     OEES en EGKS

Verdeling Duitsland in 1945:

4 bezettingszones

Verdeling Berlijn in 1945 +

Berlijnse Muur  in 1961 

Na WO II: 

Breuk isolationisme VS:

• Trumandoctrine (1947):
• 'ieder land dat zich bedreigd voelt, van binnenuit of van buitenaf, door een ander systeem, kan rekenen op de steun van Amerika'
• Marshallplan (1947)
• Economisch hulpprogramma voor door de oorlog getroffen   landen (13 miljard nu: 100 miljard)
• ook aangeboden aan oost-Europese landen...
• Europese samenwerking afgedwongen (OEES, OGKS)
• Alles onderdeel van: Containmentpolitiek:
• uitbreiding van het communisme beperken
• Onder Eisenhower (1952 - 1960):
• Domino-theorie >
• belangrijk in o.a. Azië (Vietnam)

Het wantrouwen tussen Westen en Oosten verder aangewakkerd door: de atoombom                                              (25 van de 50 minuten)

Onrust in de DDR

• Al vrij snel na WO II grote verschillen in economisch opzicht Oostblok en Westblok
  
• zeer zichtbaar in Berlijn
• Na opvoeren werkdruk in DDR, vele demonstraties van arbeiders (1953)
• in opdracht van Ulbricht hard neergeslagen door Volkspolizei  en het leger. 
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• DDR werd een totalitaire staat met grote rol van de Stasi
• Groeiende ontevredenheid leidde tot vlucht vele burgers, via Berlijn. Gevolg >>>>>>>>>>>>

De Berlijnse Muur: 

Bouw in 1961 

Val in 1989

Conrad Schumann

Gorbatsjov

Honecker

Berlijnse Muur (1961-1989)

• Laatste 'gat in het 'IJzeren Gordijn'
• Doel: tegengaan vlucht naar West-Berlijn
• Vooral jeugd en intelligentsia vluchtte
• Benaming Muur door DDR bestuur:
• 'anti-fascistische beschermingsmuur'
• gezinnen van elkaar gescheiden >
• vluchtpogingen
• filmimpressie

Walter Ulbricht

leider DDR

0

reactie Amerikanen:

• aanvankelijk een licht protest:
  
• Muur stond op Oost-Duitse grond
• 1963: J.F. Kennedy
• 'Ich bin ein Berliner' speech
• impressie van de speech >

0