Cultuur van de kerk: Muziek

Cultuur van de kerk: Muziek

Kerkmuziek

• Muziek die bewaard is gebleven uit de 11-14de eeuw is vooral kerkmuziek

• Vaste tijden van gebed in het klooster tijdens de gebedsdiensten (getijden)

• Vast rooster van Psalmen

Gregoriaanse bladmuziek, 14de eeuw

Gregoriaans

• Stem van de mens is bedoelt om god te loven.
• Muziekinstrumenten uit den boze!
• Gezongen in het Latijn
• Jaar 600: regels van Paus Gregorius de Grote voor gezang.

In het gregoriaans werden er veel Psalmen gezongen. Wat is een Psalm?

1. Gregoriaans gedicht
2. Middeleeuwse klaagzang
3. Karolingische limerick
4. Religieuze liedvorm uit de Bijbel

Gregoriaanse kenmerken

• Eenstemmige gezongen melodielijn. Niet maat gebonden ritme.
• Psalmen worden syllabisch gezongen.
• Syllabisch: zingen van 1 noot per lettergreep. (Voordeel: duidelijk verstaanbaar)
• Melismatisch: Meerdere noten per lettergreep. (Geeft woorden extra nadruk!)
• Neumen: vroege versie muzieknotatie.
• Door de gregoriaanse regels Psalmen overal op dezelfde manier gezongen.

Neumen notatie

Opvolger: de Notenbalk

Mystiek

Middeleeuwse mystiek: het hartstochtelijk streven naar een persoonlijke vereniging van de menselijke ziel met God. 

Afbeelding: Hildegard von Bingen dicteert haar visioenen (Codex Liber 12de eeuw).

Hildegard von Bingen

• Hildegard van Bingen (1098-1179) 
• Stichtte een benedictijnenklooster in Duitsland. 
• Een van de eerste componisten waarvan we de naam kennen.
• Universeel geleerde (biologie, muziektheorie, erotiek, geneeskunde)
• Ik haar teksten verwoorde zij haar visioenen.
• Haar composities eenstemmig.

Schrijn met relikwieën van Hildegard von Bingen, Eibingen Duitsland.

Gregoriaans

• Eenstemmig.

• Meestal syllabisch: zingen van 1 noot per lettergreep.
  
• Voordeel: duidelijk verstaanbaar

Hildegard von Bingen

• Eenstemmig.

• Melismatisch: Meerdere noten per lettergreep. Geeft woorden extra nadruk!
• Haar melodieën bewegen op en neem (symboliseert toenadering tussen hemelse God en aardse mens)

muziekstuk waarvan de noten of structuur geheel of gedeeltelijk zijn of is vastgelegd.

Zingen van meerdere noten per lettergreep

Zingen van 1 noot per lettergreep

Opeenvolging van tonen die klinkt als een geheel.

Melismatisch

Compositie

Syllabisch

Melodie

Liturgie 

• Liturgie: eredienst
• 12de/13de eeuw: meer leken bezoeken eredienst
• Latijn blijft voertaal
• Voor hen wordt liturgie aantrekkelijk gemaakt:
• Meerstemmig (polyfonie)
• Liturgisch drama: verhalen theatraal uitbeelden (dialogen, decor, rekwisieten, kostuums) (denk aan ''The Passion''

Polyfonie

• Net als kerkarchitectuur kerk muziek ook ingewikkelder. 
• Gelovigen in vervoering brengen
• Van gregoriaans eenstemmig naar meerstemmige polyfonie
• Voorlopers: kapelmeesters van de Notre-Dame
• Cantus firmus: vaststaand melodische motief van lange niten.
• Tekst moeilijk te verstaan i.t.t. romaans gregoriaans eenstemmig

Mis

Eredienst in de Katholieke kerk

Verschillende delen in vaste volgorde:

Kyrie (de roep om goddelijke bescherming)

Gloria (aanbidding van god)

Credo (bevestiging van god)

Sanctus (loflied)

Agnus Dei (verzoek aan god om zich te bekkommeren om de gelovigen)

Handtas

Na een groot gevecht was het vaak de taak van de lokale vrouwen om te helpen met het tellen van de lijken.  Omdat deze zo zwaar waren, was het veel makkelijker om de hand  af te hakken en in een grote canvas tas te doen. De tas werd in de volksmond een handbag ( 'handtas') genoemd.

Make-up

In de middeleeuwen was een bleke huid  in de mode, er werd veel make-up gebruikt om het gewenste effect te bereiken. Veel van het poeder dat werd gebruikt bevatte echter lood, waardoor vrouwen vergiftigd raakten en soms zelfs overleden!

Dierenrechtbank 

Dieren konden voor uiteenlopende zaken door een rechter worden veroordeeld. Net als mensen konden ze na een veroordeling worden verbannen, in de gevangenis worden gezet of zelfs ter dood worden gebracht!

Kapperspaal

De oorsprong van de kapperspaal is griezeliger dan je waarschijnlijk dacht. Tijdens de middeleeuwen knipten kappers of barbieren niet alleen haren, maar voerden ze ook kleine operaties uit, waaronder het beruchte aderlaten. Voor het afknellen van de arm van een patiënt gebruikte de barbier een witte stok en een doek. Als het aderlaten klaar was, hing de barbier de bebloede doek vervolgens aan de stok buiten om de mensen te laten zien dat hij klaar was voor de volgende patiënt. Als het waaide draaide de bebloede doek vaak spiraalvormig om de stok heen: voilà, het ontstaan van de kapperspaal!

Pruiken

Pruiken waren in de middeleeuwen erg populair. Dit kwam echter omdat veel mensen vanwege luizen hun hoofd moesten kaalscheren.

Proeven

In de middeleeuwen konden dokter aan de hand van het proeven van de patiënt z'n urine weten wat de kwaal was. 

Lepraliefde

Het schijnt dat sommige vrouwelijke heiligen het pus uit de wonden van lepralijder likten en hun korsten opaten. Ze beschouwden het als een daad van nederigheid...