6.1 Ontwikkelingen in de landbouw en ontstaan van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

De Late Middeleeuwen

Ontwikkelingen in de landbouw en ontstaan van steden

Periode 5

Hoofdstuk 6

Opgedeeld in losse thema's

'Ontwikkelingen in de landbouw en ontstaan van steden'

'Handel in Europa'

'Stad in de late Middeleeuwen en Renaissance'
 'Overgang late Middeleeuwen naar Renaissance'

Periode 5

Let op: de informatie uit de Lessonup Lessen zijn leidend! 
Je kan je boek dus eigenlijk niet gebruiken!

Er komt ook een losse begrippenlijst in Teams, dus je hoeft niet die uit het boek te leren. Ook de tijdlijn uit het boek hoef je niet te leren.

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier steden in de Middeleeuwen ontstonden, en groter werden.

Late Middeleeuwen

• Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

• Het is 'veiliger' en 'rustiger'
• Er komt meer handel
• Geld komt weer terug
• Bevolking groeit

• Er ontstaan steden

• Macht van de steden neemt toe
• De adel krijgt (soms) minder macht

Dit is een plattegrond van Zwolle in de Middeleeuwen

Verbeteringen in de landbouw

Rond het jaar 1000

• Steeds meer en betere landbouwgrond gemaakt > bossen kappen, moerassen en veengebied droogleggen > hogere landbouwopbrengst.
  
• Daarnaast ook uitvindingen die de landbouw makkelijker maken: Drieslagstelsel en de ploeg.

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken, waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  

Braak

🐄

Zomergraan

🏖

Hoe werkt het drieslagstelsel?

Jaar 1 

Jaar 2 

Jaar 3 

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Braak

🐄

Wintergraan

☃️

Zomergraan

🏖

Steeds meer handel

• Verbeteringen in de landbouw leveren meer oogst op
  
• Overschotten worden verkocht of geruild op markten > Handel in natura
• Geld wordt op termijn steeds meer gebruikt als (handig) ruilmiddel > terugkeer Geldeconomie
• Einde aan de aanvallen van Vikingen in West-Europa: meer veiligheid
• Handelaren komen daardoor in verschillende landen en nemen andere producten (wijn of zijde) mee.

Steden ontstaan

• Handelaren komen vaak op dezelfde plek: om te overwinteren en hun spullen op te slaan.
• Deze plekken liggen op een goede plek: kruispunten van wegen en/of rivieren, meestal in de buurt van een kasteel of klooster
• Op deze plekken ontstaan markten
• Langzaam ontstaan hieruit nederzettingen, die uitgroeien tot steden.

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een stuk land moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn

• De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
• De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten
• Daarnaast hoeft niet iedereen meer boer te zijn > ontstaan nieuwe beroepen > Specialisatie

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Stadsrechten

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
• De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer.

• De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen
• Ook mochten de steden tol heffen.

Begrippen uit deze les

• drieslagstelsel
• ploeg
• markt
• stadsrechten
• specialisatie

Jaartallen uit deze les

• Rond 1000: aanvallen van de Vikingen stoppen
• Na 1000: ontstaan van steden

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Huiswerk 

• H/V
• Lezen: §6.5
  
• Maken: §6.5: 71 t/m 84
  
  
• V
  
• Lezen: §6.1
• Maken: §6.1: 5, 11, 12