V3 Cellen les 2: celorganellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Benoem de onderdelen. 

cytoplasma

kernplasma

kernmembraan

celmembraan

Benoem de onderdelen. 

cytoplasma

kern

kernmembraan

celmembraan

celwand

intercellulaire ruimte

vacuole

plastide (bladgroenkorrels)

vacuolemembraan

Dierlijke en plantaardige cellen

Alleen plantaardige cellen

Bladgroenkorrel

Celkern

Celwand

Celmembraan

Celplasma

Vacuole

Welke cel zie je? 

plantaardige

dierlijke

celorganellen

Leerdoelen

1 uitleggen dat cellen organellen hebben en wat deze organellen als functie hebben

Plantaardige cel (binas tabel 79B)

Binas tabel: 79B

Celorganellen

Organellen

• de 'organen' van de cel
• alle organellen zijn omgeven door een membraan 

Het celmembraan

• Begrenzing van de cel
• Rondom alle cellen (prokaryoot en eukaryoot)
• Rondom alle organellen 
• Functie: 
• niet alle stoffen zomaar de cel in of uit laten gaan 

Celwand

• alleen bij planten, bacteriën en schimmels 
• ondersteuning van de cel tegen indringers 
• doorlaatbaar voor water en opgeloste stoffen
• helpt bij turgor (opzwelling cel) 

Cytoplasma

• Stroperige vloeistof in de cel
• Hierin liggen alle organellen  

De kern

• Kernplasma met daarin chromosomen (lange moleculen DNA die rond een aantal eiwitten zijn gewikkeld)
  
• DNA bevat informatie over de erfelijke eigenschappen van een organisme
  
• Nucleolus: maakt delen van ribosomen, die de kern verlaten via kernporiën -> cytoplasma
  
• binas tabel 70A

Mitochondriën

• Energiecentrale binnen de cel, voorziet de cel dus van energie
• verbranding van voedsel vindt plaats in het mitochondrie      -->  voedingsstoffen worden omgezet naar ATP
• ATP is een belangrijke energiebron voor cellen 
• hoeveelheid mitochondriën verschillen per cel. Waarom?

Vacuole 

• in plantencellen (heel soms in dierlijke)
• een met vocht gevuld blaasje in het cytoplasma
• jonge planten hebben vaak meerdere kleine vacuolen
• ouderen planten hebben één grote vacuole

• het vocht bevat water met opgeloste stoffen (kleurstoffen, afvalstoffen, reservestoffen)
• stevigheid  

Endoplasmatisch reticulum (ER)

• Netwerk van membranen, gelegen in het cytoplasma 
• vormt 'kanalen' 
• 2  soorten ER:
• Ruw endoplasmatisch reticulum (rER): belangrijk in het opbouwen van eiwitten 
  
• Glad endoplasmatisch reticulum (gER): vervoert stoffen (eiwitten)  vanuit rER naar het golgi-apparaat 

Ribosomen

• Ribosomen zorgen voor de aanmaak van eiwitten in cellen voor allerlei verschillende doelen (bijv. aanmaken nieuw materiaal, enzymen en transport) 
• Ribosomen zijn opgebouwd uit eiwitten
• Ribosomen bevinden zich op het endoplasmatisch reticulum (ER)

Golgi-apparaat 

• Bestaat uit een stapel platte blaasjes 
• functie: producten van het ER worden omgebouwd en opgeslagen  

Lysosomen

• Een blaasje dat zich in het cytoplasma bevindt en wordt gemaakt door het golgi-apparaat 
• In deze blaasjes zitten enzymen 
• functie: afbreken van stoffen zodat deze kunnen worden hergebruikt of veilig uitgescheiden --> enzymen
• belangrijk voor vertering van voedsel  

Plastiden 

• alleen in planten of algen
• 3 soorten plastiden:

1.  chloroplasten (bladgroenkorrels): kleuren het blad groen, belangrijk voor fotosynthese 
2. cromoplast: geven kleur aan plantendelen, bijvoorbeeld gele bloem. Waarom?
3. amyplast: kleurloos, hierin wordt zetmeel opgeslagen 

binas tabel 79D)

Cytoskelet

• Netwerk van eiwitvezels: microtubuli en microfilamenten
• Vorm cel en organellen op plek
• Motoreiwitten: verplaatsen zich langs cytoskelet en transporteren blaasjes en eiwitten 

vragen

VRAGEN? 

Wat is de functie van de celkern?

1. Stevigheid
2. Wateropslag regelen
3. Opslag van DNA
4. Alle celorganellen op hun plek houden

Celkern

ER

Golgi

Mitochondrium

Vacuole

Celwand

Per 2 goede antwoorden 1 punt

Combineer het organel met de juiste functie

Energie leveren

DNA opslag

Stevigheid

Regelt wat de cel in en uit kan

Celwand

Celmembraan

Kern

Mitochondrium

1 per 2 goede antwoorden

Wat is de functie van het celmembraan?

1. Bepalen welke stoffen de cel in en uit gaan
2. het maken van eiwitten
3. Bevat enzymen die verschillende soorten stoffen kan afbreken
4. Zorgt voor de energiehuishouding van de cel

Mitochondrie 

Golgi-apparaat

chloroplast 

De celkern bevat erfelijk materiaal, wat wordt afgelezen (wat RNA heet) en via kernporiën de celkern verlaat. Dit RNA gaat vervolgens naar ...

1. kernlichaampje
2. endoplasmatisch riticulum
3. lysosomen
4. golgiapparaat

Koppel de organellen aan functie

ATP

Golgi

DNA

Mitochondrien

Ribosoom

ER

Powerhouse van de cel

Bevat recept voor eiwit

Geeft het eiwit z'n vorm

Maakt het eiwit

Batterij van de cel

Stopt ongevouwen eiwit in blaasjes

Welk nr. is het golgi systeem en wat doet die?

1. nr 8: het verpakt en bewerkt eiwitten
2. nr 6: het verpakt en bewerkt eiwitten
3. nr 8: het maakt eiwitten
4. nr 6: het maakt eiwitten

Mitochondria

Golgisystem

E.R.  (Endoplasmatic reticulum)

Ribosome

Wat is de functie van het ruw endoplasmatisch reticulum (rER)

1. Vervoert stoffen naar het golgi-apparaat
2. verpakt en bouwt eiwitten om
3. Rol in het opbouwen van eiwitten
4. helpt met de vertering van voedsel

Welke plastide zorgt voor de kleur in bloemen of vruchten?

1. chloroplast
2. Chromoplast
3. amyplast

Aan de slag

https://weredi.sharepoint.com/:w:/s/VaksectieBiologie/EWL3jj4g4dlIn9D2KKt2K4EBJ6Sd9vraFxfjypJgog6GVg?e=KavBLL