5V H10 Karakteristieke groepen

• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De meeste van de vele tientallen miljoenen stoffen die we kennen zijn koolstofverbindingen. De structuren daarvan zijn heel divers. Dat zie je al aan bovenstaande voedingstoffen / medicijnen. De structuren onderscheiden zich van elkaar door aanwezigheid van karakteristieke groepen. Op microniveau zijn o.a. deze groepen verantwoordelijk voor stofeigenschappen (bv. oplosbaarheid, reactiviteit) op macroniveau.  

Deze karakteristieke groepen ken je al uit de vierde klas. Als het goed is, kun je de stoffen benoemen wanneer de structuurformule gegeven is én kun je de structuurformule tekenen wanneer de systematische naam gegeven is.

Stoffen die één of meer dubbele of drievoudige bindingen tussen koolstofatomen bevatten, noemen we onverzadigde koolstofverbindingen.

Geef de systematische naam van de stof die is opgebouwd uit het weergegeven molecuul.

Geef de systematische naam van de stof die is opgebouwd uit het weergegeven molecuul.

Deze karakteristieke groepen ken je ook al uit de vierde klas (jazeker!).

NH₂ groep = aminegroep; uitgang = -amine; voorvoegsel = amino-

OH groep = alcoholgroep (hydroxylgroep); uitgang = -ol; voorvoegsel = hydroxy-

Geef de systematische naam van de stof die is opgebouwd uit het weergegeven molecuul (C- en de daaraan gebonden H-atomen zijn niet weergegeven in deze verkorte structuurformule).

Dit is een overzicht van alle karakteristieke groepen die je moet kennen (zie ook Binas 66D). Als er meerdere karakteristieke groepen aanwezig zijn, bepaalt de groep met de hoogste prioriteit (hoogste in de tabel) de uitgang achter de stamnaam (achtervoegsel). Deze groep krijgt ook automatisch het laagst mogelijke plaatsnummer. De andere groepen komen met hun voorvoegsel in alfabetische volgorde voor de stamnaam.

Een R betekent restgroep; dit is niet belangrijk en kan van alles zijn (H-, CH₃-, Cl-, etc.).

Esters komen in een andere les aan bod.

Bij een keton zit de C=O groep tussen twee C-atomen geklemd, bij een aldehyde zit hij aan het eind.

Bij een ether zit een O-atoom tussen twee C-atomen geklemd. Bij de naamgeving moet je alkoxy vervangen door bv. methoxy-, ethoxy-, propoxy. Zo is een bekende ether bv. ethoxyethaan.

Bestudeer deze structuurformules en de bijbehorende systematische namen. De systematische namen zijn opgebouwd uit: plaatsnummer(s) - voorvoegsel(s) - stamnaam - (plaatsnummer(s)) - achtervoegsel. Ga na dat dit inderdaad de juiste systematische namen zijn.

De naam van de ester methylethanoaat wordt in een volgende les toegelicht.

De stof die is opgebouwd uit het molecuul dat hiernaast in structuurformule is weergegeven is een...

1. alcohol
2. aldehyde
3. ether
4. carbonzuur

De stof die is opgebouwd uit het molecuul dat hiernaast in structuurformule is weergegeven is een...

1. aldehyde
2. keton
3. ether
4. carbonzuur

Alkoxyalkanen zijn ethers die bestaan uit moleculen waarin een O-atoom geklemd zit tussen twee alkaanketens (die daarvoor allebei één H-atoom missen). De langste van de twee alkaanketens vormt de stamnaam. De kortste van de twee alkaanketens vormt het voorvoegsel. Bestudeer bovenstaande structuurformules en ga na dat de systematische namen kloppen. Let ook op de plaatsnummers!

Geef de systematische naam van de stof die is opgebouwd uit het weergegeven molecuul (niet alle C- en H-atomen zijn weergegeven in deze verkorte structuurformule).