3.4 Geslachtschromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Zet in de juiste volgorde van
klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

46

23

2

Zoveel exemplaren heb je van ieder gen in een lichaamscel

Zoveel chromosomen zitten in iedere lichaamscel 

Zoveel chromosomen zitten in iedere geslachtscel 

Hoe noemen we deze
afbeelding
en wat is het geslacht?

1. Dit is een genenbank en het is een man
2. Dit is een karyogram en het is een man
3. Dit is een genenbank en het is een vrouw
4. Dit is een karyogram en het is een vrouw

Stel een "Rus" konijn wordt gekruist
met een "Donker geel" konijn.
Alle nakomelingen zijn "Midden geel".
Hoe noemen we het fenotype
van deze nakomelingen?

1. een dominant fenotype
2. een recessief fenotype
3. een intermediair fenotype
4. een heterozygoot fenotype

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) dat kind(?)
korte vingers zal krijgen?

Planning en leerdoelen

- Stamboomopdracht uitwerken

- Uitleg X-chromosomale overerving

Je kunt beschrijven hoe het geslacht van een mens wordt bepaald

- Uitleg X-chromosomale overerving met een stamboom en kruisingsschema

Je kunt de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden

- Opdrachten maken

Stamboomopdracht

Geslachtschromosomen

De lichamelijke geslachtskenmerken worden bepaald door de geslachtschromosomen.

Vrouw = XX (homoloog)

Man = XY (heteroloog)

Meiose

Een overerving kan:

autosomaal of X-chromosomaal zijn.

Wat is het verschil?

Kleurenblind

B = kleuren kunnen zien           b = kleurenblind

Moeder is drager

Opdracht 37 en 38

Doen we samen!

X-chromosomale overerving

- Zonen krijgen het x-chromosoom altijd van hun moeder

- Dochters krijgen altijd een x-chromosoom van hun vader (en 1 van hun moeder)

Kruisingsregel x-chromosomale overerving:

'(recessief) zieke dochters hebben zieke vaders'

'maar zieke vaders hebben niet alleen maar zieke dochters'

- (recessief) zieke moeders hebben altijd zieke zoons

Onthouden!

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante vaders altijd dominante dochters hebben. 

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante zoons altijd een dominante moeder hebben. 

-Is er een zoon die een ander fenotype heeft dan moeder en/ of een dochter die een ander fenotype heeft dan vader: het X allel van de man is recessief.

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Kan de recessieve eigenschap (zwart) X-chromosomaal zijn of niet?

1. Ja, dat zou kunnen
2. Nee, dat kan niet
3. Te weinig informatie

Kan deze eigenschap haarkleur ook X-chromosomaal overerven? Leg uit.

1. ja; de moeder is heterozygoot (XA Xa)
2. ja; beide ouders zijn heterozygoot
3. nee; de vader heeft dan XA Y-; dus de dochters hebben altijd XA
4. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd Y-

Het allel voor de ziekte is X-chromosomaal.

1. Juist
2. Onjuist

Huiswerk

Opdracht 39-40-42

Online of in het boek

npo.nl