Formuleren 4 havo: incongruentie, dat-als, foutieve samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Formuleren

Formuleren

Doelen:

- Congruentiefouten herkennen en verbeteren

- dat/als-constructies herkennen en verbeteren

- de regels voor  samentrekking

- foutieve samentrekking herkennen en verbeteren

Formuleerfouten

• Dubbelop
  
• Fouten met verwijswoorden
  
• Dat/als-constructie
  
• Foutieve samentrekking
  
• Foutief beknopte bijzin
  
• Zinnen onjuist begrenzen

Wat gaat er mis?

Vandaag

1. (in)congruentie
2. Dat/als-constructie
3. Foutieve samentrekking

Afgelopen dinsdag

Vragen over?

1. Dubbelop

2. Fouten met verwijswoorden

De helft van de aanwezigen verlaat / verlaten de zaal voortijdig.

1. verlaat
2. verlaten

Dit paar schoenen kost / kosten driehonderd euro.

1. kost
2. kosten

De media besteedt / besteden veel aandacht aan die affaire.

1. besteedt
2. besteden

De berichten over het vertrek van de jongen zorgde / zorgden voor veel onrust in de familie.

1. zorgde
2. zorgden

Dat/als-constructie

• Dat en als worden na elkaar gebruikt in een zin:
• ' Mensen moeten een mondkapje dragen in de trein, omdat als we dat niet doen, mensen elkaar nog sneller kunnen besmetten.' 
• Verbeteren: gebruik eerste de dat-zin en daarna pas de als-zin: 'Mensen moeten een mondkapje dragen in de trein, omdat mensen elkaar nog sneller kunnen besmetten als we dat niet doen.

Verbeter de zin:
Wilde dieren moeten zelfstandig naar voedsel zoeken, omdat wanneer ze steeds worden bijgevoerd, ze op den duur volledig afhankelijk worden van de mens.

Foutieve samentrekking

Samentrekken is hartstikke handig, maar het kan ook fout gaan.

Samentrekking op verschillende niveaus:

1. woorddelen: voor- en nadelen

2. woorden: oude [...] en nieuwe spullen

3. zinsdelen: Jayden zit op de bank en Nour [...] op een stoel.

    - bij zinnen met en of maar

Samentrekken = weglaten

Samentrekkingen: voorwaarden

1. Betekenis van de weggelaten woorden is hetzelfde

Fout: Ze maakte eerst zichzelf en daarna de bedden op.

Samentrekking = ze + opmaken

Werkwoord = opmaken, twee betekenissen, dus fout.

Verbeteren: samentrekking ongedaan maken

Ze maakte eerste zichzelf op en daarna maakte ze de bedden op

Samentrekkingen: voorwaarden

2. De vorm / het getal is hetzelfde. (Enkelvoud / meervoud)

Fout: De huizen worden gesloopt en de flat gerenoveerd. 

Samentrekking = worden

Fout in getal: de huizen worden / de flat wordt

Verbeteren: samentrekking ongedaan maken

De huizen worden gesloopt en de flat wordt gerenoveerd.

Samentrekkingen: voorwaarden

3. De grammaticale functie is hetzelfde

Fout: Ik heb die auto gekocht en bevalt mij goed. 

Samentrekking = die auto

Die auto = lijdend voorwerp in zin 1 en onderwerp in zin 2. 

Verbeteren: samentrekking ongedaan maken

Ik heb die auto gekocht en die auto (of deze) bevalt mij goed.

Samentrekkingen: stappenplan

1. Maak de zinnen 'volledig' door de samentrekking ongedaan te maken. Maak er twee losse zinnen van.
2. Stel nu vast wat is samengetrokken.
3. Controleer of de samentrekking correct of incorrect is. Check op getal (vorm), betekenis en grammaticale functie.
4. Verbeter incorrecte samentrekkingen. 

Voorbeeld

Onze buurman werd bij zijn pensionering benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau en door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

1. samentrekking ongedaan maken. 

Onze buurman werd bij zijn pensionering benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Onze buurman werd door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

Voorbeeld

 2. Vaststellen wat is samengetrokken

Onze buurman werd bij zijn pensionering benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau en onze buurman werd door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

Samentrekking = onze buurman werd

Voorbeeld

 3. Controle op betekenis, vorm (getal) en grammatiale functie

Onze buurman werd bij zijn pensionering benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau en onze buurman werd door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

Betekenis = hetzelfde

Vorm = gelijk

Grammaticale functie = niet hetzelfde

Zin 1 = Onze buurman werd (ow + pv)

Zin 2 = onze buurman werd (mv + pv)

Voorbeeld

3. Controle op betekenis, vorm (getal) en grammatiale functie

[...] en onze buurman werd door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

Grammaticale functie = niet hetzelfde

Zin 1 = Onze buurman werd (ow + pv)

Zin 2 = onze buurman werd (mv + pv)

Tip: zet de zinnen in de hoofdzinvolgorde (= OW, PV + de rest)

Het ereburgerschap werd door de gemeente (aan) onze buurman aangeboden.

Voorbeeld

4. Verbeteren

Onze buurman werd bij zijn pensionering benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Onze buurman werd door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

Onze buurman werd bij zijn pensionering benoemd tot ridder in de Orde van Oranje-Nassau en (aan) onze buurman werd door de gemeente het ereburgerschap aangeboden. 

Verbeter de zin:
Katja deed voor de camera haar kleren uit en daardoor goede zaken met een wereldwijd bekend glossy mannenblad.

Foutieve beknopte bijzin

Beknopte bijzin: een bijzin zonder onderwerp en persoonsvorm, met een denkbeeldig onderwerp. 

Het denkbeeldige onderwerp moet hetzelfde zijn als het onderwerp in de hoofdzin.

Voorbeeld:

[Na koffie te hebben gedronken] reden we met de bus naar Frankrijk.

We reden naar Frankrijk en we dronken koffie. 

(Denkbeeldige) onderwerp is hetzelfde.

Foutieve beknopte bijzin

Beknopte bijzin: een bijzin zonder onderwerp en persoonsvorm, met een denkbeeldig onderwerp. 

Het denkbeeldige onderwerp moet hetzelfde zijn als het onderwerp in de hoofdzin.

Fout voorbeeld:

[Vrolijk pratend] werd het eten klaargemaakt

Onderwerp = het eten. Het denkbeeldige onderwerp = niet 'het eten'.

Het eten praat niet vrolijk.

Foutieve beknopte bijzin

Na drie uur gewacht te hebben, gingen de hekken eindelijk open.

Twee manieren om te verbeteren:

1. De hoofdzin aanpassen, zodat het onderwerp wel hetzelfde is.

Na drie uur gewacht te hebben, gingen we eindelijk naar binnen omdat de hekken openden.

2. De bijzin aanpassen, zodat deze een eigen ow en pv krijgt.

Nadat we drie uur hadden gewacht, gingen de hekken eindelijk open. 

Verbeter de zin:
Denkend aan Holland stroomden in de gedachten van de dichter Hendrik Marsman brede rivieren traag door oneindig laagland.

Wat ga je deze week doen?

• Je maakt de opdrachten bij formuleren (zie SOM)
• Je start met het leren voor je SE argumenteren.
• Je kiest een nieuw boek (www.onlinebibliotheek.nl) en geeft de titel aan me door.