Werkwoorden

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Werkwoorden

 Doel van de les: ik herken werkwoorden en verschillende vormen van werkwoorden.

 Welke vormen van het werkwoord moet ik kennen?

Wat zijn werkwoorden?

• Werkwoorden zijn dingen die je kunt doen (fietsen, praten, klappen, bewegen)
• Er gebeurt iets (sneeuwen, waaien, regenen)
• Iemand is iets (zijn, worden, lijken, blijven)
  Hij is bakker. Zij wordt juf. De student lijkt blij. 

Welke vormen moet ik herkennen?

• Persoonsvorm
• Voltooid deelwoord
• Infinitief
• Tegenwoordig deelwoord

Wat zijn werkwoorden?

Werkwoorden kunnen veranderen in de zin en geven aan in welke tijd de zin staat .
Ik loop naar school - ik liep naar school.

In één zin kunnen meerdere werkwoorden staan:

De docent heeft vanochtend alle studenten een examen laten maken.

Persoonsvorm

• Het werkwoord in de zin dat van vorm verandert als je de zin van tijd verandert. Het verandert mee met het onderwerp van de zin. 

• Het salaris wordt later uitbetaald. Het salaris werd later uitbetaald.
  
  
• De salarissen worden uitbetaald.  De salarissen werden uitbetaald.
    

Dus hoe vind je de persoonsvorm?

• Als je de zin vragend maakt, komt de persoonsvorm op de eerste plaats.
• Als je de zin in een andere tijd zet, verandert de persoonsvorm.
• Als je de zin van enkelvoud naar meervoud verandert of andersom, verandert de persoonsvorm .

Kan een zin twee persoonsvormen hebben?

Als de zin samengesteld is, kun je twee persoonsvormen vinden.

Als de zin samengesteld is, kun je twee persoonsvormen vinden.                                   (enkelvoud)      Als de zinnen samengesteld zijn, kunnen jullie twee persoonsvormen vinden.         (meervoud)

Een andere manier om de persoonsvorm te vinden:

Als de zin samengesteld is, kun je twee persoonsvormen vinden.                    (tegenwoordige tijd)                         

Als de zin samengesteld was, kon je twee persoonsvormen vinden.                (verleden tijd)

In de bijzin staat de persoonsvorm aan het einde van de zin. 

Samengestelde zin

Omdat het zo laat is geworden, gaat hij niet mee.

Ik hoop dat Francis ook komt, maar zij moet nog veel doen.

Lastige werkwoorden

Branden, landen, planten, rusten, wachten.....

Wij wachten al een uur --> wij wachtten al een uur.

Vervang voor een ander werkwoord.

Wij kijken al een uur --> wij keken al een uur.

Branden, landen, planten, rusten, wachten.....

Wij wachten al een uur --> wij wachtten al een uur.

Vervang voor een ander werkwoord.

Wij kijken al een uur --> wij keken al een uur.

Kan het w.w. in de zin niet van tijd veranderen? Dan is het geen persoonsvorm.

Maar een:

- voltooid deelwoord (gelopen)

- tegenwoordig deelwoord (lopend)

- infinitief/hele werkwoord (ik ga lopen)

- bijvoeglijk naamwoord (de gelopen kilometers)

Voltooid deelwoord

- Het voltooid deelwoord geeft aan dat iets is gebeurd of is afgerond. 

- Het kan niet van tijd veranderen

- Meestal staat er een hulpwerkwoord als hebben, zijn of worden bij

- Veel voltooid deelwoorden beginnen met 'ge'

Voltooid deelwoord

Jeffrey heeft gebeld.

Roland is geslaagd.

Karen wordt gekozen.

Zij heeft geld gestort.

Tim heeft een verhaal verteld.

Sanne heeft die zaak zorgvuldig behandeld. 

Infinitief

Als een w.w. in een zin geen persoonsvorm is en ook geen voltooid deelwoord, maar wel op en of n eindigt, heb je waarschijnlijk te maken met een infinitief (het hele werkwoord)

• Jasper gaat om 12 uur lunchen 
• Hij kan goed voetballen

• wij moeten hem even helpen

Tegenwoordig deelwoord

Het tegenwoordig deelwoord houdt in dat iets aan de gang is.
Het bestaat uit het hele werkwoord +d of +de.

• Lachend lopen zij weg.
• Zwaaiend liep de heer van Ginkel de deur uit.
• Wij zijn druk doende met de voorbereiding van het feest.

Welk vorm(en) van het werkwoord zie je in deze zin?

Mijn collega komt altijd op de fiets naar het werk

1. Persoonsvorm
2. Infinitief
3. Voltooid deelwoord
4. Persoonsvorm en voltooid deelwoord

Welke vorm(en) van het werkwoord zie je in deze zin?

In de krant stond een bericht over een joyrider die tegen een winkelpui is gereden

1. Persoonsvorm en infinitief
2. Persoonsvorm
3. Persoonsvorm en voltooid deelwoord
4. Persoonsvorm en tegenwoordig deelwoord

Infinitief of voltooid deelwoord?

gewassen

1. Infinitief
2. voltooid deelwoord

Welke vorm(en) van het werkwoord zie je in de zin?

De minister heeft de burgers opgeroepen voorstellen in te sturen die de zorg goedkoper kunnen maken?

1. persoonsvorm en tegenwoordig deelwoord
2. persoonsvorm, voltooid deelwoord en infinitief
3. infinitief en voltooid deelwoord
4. voltooid deelwoord en tegenwoordig deelwoord

Voltooid deelwoord of tegenwoordig deelwoord?

lachend

1. voltooid deelwoord
2. tegenwoordig deelwoord

Zelfstandig naamwoorden (zn)

Voor de meeste zelfstandige naamwoorden kun je de, het of een (lidwoord) zetten.  

Eigennamen zijn ook zelfstandige naamwoorden 

Je kunt zelfstandige naamwoorden meestal in het meervoud zetten.

Je kunt er vaak een verkleinwoord van maken.

1.2 Naamwoorden en lidwoorden

Doel van de les: 

ik herken zelfstandige naamwoorden, (stoffelijke) bijvoeglijke naamwoorden en ik herken lidwoorden

Voorbeelden

Zelfstandig naamwoord met lidwoord: 

De docent, het jaargetijde, het bewijs.

Zelfstandig naamwoord als eigennaam: 

Martin woont in de Vondelstraat

Zelfstandig naamwoord als verkleinwoord:

Tafel - tafeltje, trein - treintje, huis - huisje

Let op! Er staat niet altijd een lidwoord voor een zelfstandig naamwoord. Dit kan je er voor zetten.

Kozijnen van kunststof worden steeds vaker gebruikt, omdat ze weinig onderhoud nodig hebben. 

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord, het geeft extra informatie. Soms staan er meerdere bijvoeglijke naamwoorden voor een zelfstandig naamwoord.

 

• een interessante vacature, de beste film
  
• Nederlands is een verplicht, moeilijk vak
• de rode jurk, het mooie huis

Bijvoeglijk naamwoord

Het bijvoeglijk naamwoord kan ook achter het zelfstandig naamwoord staan:

• Mijn stagebegeleidster is erg behulpzaam.
  
• Die boom is al oud.

Op de meeste bijvoeglijke naamwoorden kun je de trappen van vergelijking toepassen. (oud - ouder - oudst) 

Ook deelwoorden kunnen als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt ( het gebroken glas)

Stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden

Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord is een bijvoeglijk naamwoord dat zegt van welk materiaal iets is gemaakt. Dit bijvoeglijk naamwoord eindigt meestal op -en.

Voorbeeld: zilveren, gouden, eiken

Maar ook: plastic

tafel, muur, vogel, computer, nest, lamp, aarde, meisje.

Dit zijn:

1. zelfstandige naamwoorden
2. lidwoorden
3. bijvoeglijke naamwoorden
4. werkwoorden

Fietsen, zwemmen, schaatsen, skateboarden en schrijven zijn voorbeelden van:

1. bijvoeglijke naamwoorden
2. werkwoorden
3. zelfstandige naamwoorden

IJskoude is een bijvoeglijk naamwoord

1. Waar
2. Niet waar

Wat is
flanellen?

1. zelfstandig naamwoord
2. bijvoeglijk naamwoord
3. stoffelijk bijvoeglijk naamwoord

Wat is
tinnen?

1. stoffelijk bijvoeglijk naamwoord
2. zelfstandig naamwoord
3. bijvoeglijk naamwoord