Stofwisseling en hormoonstelsel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Wat versta je onder stofwisseling

Wat is zijn kenmerken van de stofwisseling?

1. Voorziet het lichaam van bouwstoffen
2. Verwijdert afvalstoffen uit het lichaam
3. Zorgt voor energie
4. Produceert hormonen

Macro-stofwisseling

Celstofwisseling

Uitwisseling tussen lichaam en omgeving

Uitwisseling tussen de verschillende onderdelen van het lichaam

Macro-stofwisseling

• Het lichaam neemt stoffen op uit de omgeving       (voedingsstoffen en zuurstof)     
• Het lichaam gebruikt wat het nodig heeft                  (spijsvertering)                 
• Het lichaam geeft reststoffen af aan de omgeving (ontlasting, urine, zweet, kooldioxide)

Wat is geen voorbeeld van macrostofwisseling?

1. Zuurstof opnemen en kooldioxide afgeven
2. Onverteerbare voedselresten uitscheiden
3. Water drinken en overtollig vocht uitplassen
4. Zuurstof opnemen en voedingsstoffen verbranden

Celstofwisseling

• Cellen nemen stoffen op uit de vloeistof om hen heen                (koolhydraten, eiwitten, vetten, zuurstof)       
• Cellen gebruiken wat ze nodig hebben                                                (verbranding)                                  
• Cellen geven reststoffen af aan de vloeistof om hen heen        (afvalstoffen, kooldioxide, warmte/energie)

Voorbeeld celstofwisseling

• Voedsel bevat brandstoffen zoals glucose, deze bevatten veel energie                                                                                             
• Bij verbanding in de cellen wordt deze energie tijdelijk        opgeslagen in de energieaccu's van de cellen als ATP   
• Hebben de cellen energie nodig bijvoorbeeld om te              bewegen, dan komt de opgeslagen energie vrij uit het ATP

Organische stoffen

Anorganische stoffen

Energierijk en grote moleculen (koolhydraten, eiwitten en vetten)

Komen voor in organismen of resten daarvan

Energiearm en kleine moleculen (zuurstof, water, NaCl)

In organismen en levenloze dingen (bodem, lucht)

Organische stoffen

Anorganische stoffen

Grote organische moleculen die tijdens het opbouwproces ontstaan worden NIET gebruikt voor

1. Groei
2. Herstel
3. Vervanging
4. Afbraak

Celstofwisseling bestaat uit

1. Assimilatie
2. Afbraak
3. Opbouw
4. Dissimilatie

Als het lichaam energie nodig heeft gebruikt het geen

1. ATP
2. Vet
3. Glycogeen
4. Water

Verbranding van glucose

• Is nodig om energie te krijgen                    
•  Met zuurstof: aerobe verbranding           
• Zonder zuurstof anaerobe verbranding

Aerobe verbranding van glucose

• Vorm van dissimilatie                                                                             
•  Glucose en zuurstof worden omgezet in veel energie, water    en koolstofdioxide
• Niet schadelijk voor het lichaam, geen schadelijke   afvalstoffen                                                     

Glucose

O2

Zuurstof

Energie

H2O

Water

CO2

Kooldioxide

Anaerobe verbranding

• Glucose wordt zonder zuurstof omgezet in energie en         afvalstoffen
• Minder vrijkomende energie
• Er ontstaat verzuring
• Schadelijk voor het lichaam

Waarom ademt een topsporter dieper en sneller bij extreme inspanning?

1. Om tot rust te komen
2. Om meer zuurstof op te nemen voor de verbranding
3. Omdat de longen kleiner worden na inspanning
4. Om de borstspieren te trainen

Overige verbranding

• Vetten: als er niet genoeg glucose beschikbaar is                         dit leidt tot gewichtsverlies, veel drinken is belangrijk om     afvalstoffen af te voeren
• Eiwitten: als er geen glucose en vetten meer zijn om te   verbranden. Gevolg: afbraak van spierweefsel en de   afvalstof ammoniak is merkbaar in zweet en ademhaling

Wat weet je over hormonen?

Hormonen

Dragen bij aan homeostase: het in evenwicht houden van het inwendig milieu

Activeren het sympathische en parasympatische zenuwstelsel

Worden geproduceerd in hormoonklieren en weefsels

Regelen de werking van bepaalde organen

Reguleren langzame, langdurige processen (stofwisseling, groei en ontwikkeling)

Welke hormoonklieren ken je?

Hypofyseachterkwab

Hypofysevoorkwab

ADH: remt urineproductie

Oxytocine: samentrekking glad spierweefsel (bevalling, borstvoeding en zaadlozing)

Groeihormoon

Prolactine (borstklieren en melkproductie)

MSH melanocyten stimulerend hormoon (pigmentatie)

TSH schildklier stimulerend hormoon

LH en FSH geslachtsklier stimulerend hormoon

ACTH bijnierschors stimulerend hormoon

Regulering hypofysehormonen

De hypofyse krijgt informatie van:

• Hypothalamus: regelcentrum vitale functies en gedrag
• Terugkoppeling van andere hormoonklieren
• Lichaamssignalen

Welke stof is belangrijk voor de productie van schildklierhormonen?

Welk hormoon produceert de schildklier nog meer naast T3 en T4

Bijnierschors

Bijniermerg

Adrenaline (vecht, vlucht, schrikreactie)

Aldosteron (water- en zouthuishouding)

Testosteron (lichaamsbeharing en libido)

Noradrenaline (neurotransmitter)

Cortisol (stresshormoon: remt ontstekingen, glucose stijgt)

Insuline

Glucagon

Laat glucose door de celwand

Verhoogt het glucosegehalte in het bloed

Verlaagt het glucosegehalte in het bloed

Zet glucose om in glycogeen in lever- en spiercellen

Zet glycogeen om in glucose in lever- en spiercellen

Glucose wordt vrijgemaakt uit voorraden

Remt afbraak en bevordert opbouw van eiwitten

Pijnappelklier

• Gevoelig voor dagritme, daglicht en activiteitsniveau
• Onder de hersenbalk in de hersenen
• Produceert melatonine (slaaphormoon)
• Vertraagt ademhaling en lichaamstemperatuur 

Waar denk je aan bij geslachtsklieren?

Geslachtshormonen

• Oestrogeen: vrouwelijke geslachtskenmerken, rijping eicel,     bevorderen eisprong, zwelling baarmoederslijmvlies
• Progesteron: verdikking baarmoederslijmvlies voor   innesteling, remt productie van LH
• Testosteron: mannelijke geslachtskenmerken,   spierontwikkeling, productie FSH (eicelrijping en   spermaproductie)