This lesson contains 39 slides, with interactive quizzes, text slides and 4 videos.
Lesson duration is: 100 min
Items in this lesson
De middeleeuwen: tekstsoorten
Bron: Het Parool, 12 maart 2021
Slide 1 - Slide
Programma vandaag
4e uur: ridderromans
7e uur: religieuze literatuur
Slide 2 - Slide
Slide 3 - Video
De middeleeuwse maatschappij was een standenmaatschappij. Welke drie standen waren er?
Slide 4 - Open question
Waarom vormen de geestelijkheid de eerste maatschappij en niet de adel?
Slide 5 - Open question
Karel de Grote
Slide 6 - Mind map
Lesdoel
Je kent de kenmerken van een ridderroman en kent de verschillen tussen Karelromans en Arthurromans.
Slide 7 - Slide
Voordracht
Verhalen waren er niet om zelf te lezen, maar om naar te luisteren!
Rondreizende troubadours of
minstrelen vertelden of zongen
de verhalen.
Verhalen werden dus van
generatie op generatie mondeling
overgedragen.
Vaak uit het hoofd -> RIJM
Slide 8 - Slide
De ridderroman
Slide 9 - Slide
Ridderromans
Ter vermaak (erg populair)
Ter lering (normen & waarden; morele lessen; hoe word je een goede ridder?)
Twee groepen: Karelromans en Arthurromans
Slide 10 - Slide
Twee soorten ridderromans
Karelroman = voorhoofs
Voorhoofs: nadruk op feodaliteit
Arthurroman = hoofs
Hoofs: nadruk op queestes en hoffelijkheid, rol van de vrouw is wezenlijk anders.
Slide 11 - Slide
Feodaliteit
Feodale stelsel = trouw aan je leenheer, leenheer is trouw aan God
Een goede ridder was trouw, dapper en moest veldslagen winnen voor heer en God.
Zowel ridders als dame moesten hun eer bewaren.
Slide 12 - Slide
hoofsheid
Karelromans
De ridder is (on)trouw aan zijn heer en God
de heer = meestal Karel de Grote
Eer bewaken (zowel ridder als dame)
dapper/winnen-> veldslagen met bruut geweld
Vrouwen spelen een bijrol.
Soms sprookjeselementen.
Slide 13 - Slide
Twee soorten ridderromans
Karelroman = voorhoofs
Voorhoofs: nadruk op feodaliteit
Arthurroman = hoofs
Hoofs: nadruk op queestes en hoffelijkheid, rol van de vrouw is wezenlijk anders.
Slide 14 - Slide
hoofsheid & queestes
Hoofsheid: regels die voorschreven hoe men zich beschaafd diende te gedragen (hoffelijk), afgekeken van de Arabische cultuur.
Een hoofse ridder kende tafelmanieren, kleedde zich netjes en vocht op een eervolle wijze. Belangrijkste regel: je moet je beheersen!
Hoofse liefde: een ridder is hartstochtelijk verliefd op een - onbereikbare - vrouw.
Queeste: een reis om een doel te bereiken (prinses bevrijden, schat vinden, vloek opheffen, etc.) en waar je ondertussen een beter mens van wordt.
Slide 15 - Slide
hoofsheid
Arthurroman
De ridder dient vaak aan het hof van koning Arthur (van de ronde tafel) en gaat op queeste.
Ridder van de ronde tafel = hoofs; slechte ridder = bruut, gewelddadig, geen beheersing!
Geen veldslag, maar één-op-één gevecht.
Vaak ook hoofse liefde, maar die blijft dus onbeantwoord.
Soms sprookjeselementen.
Slide 16 - Slide
Dus...
Ridderromans waren populair, want vermakelijk en leerzaam.
Twee soorten: Karelromans en Arthurromans.
Karelromans draaien om feodaliteit.
Arthurromans draaien om queestes en hoofs gedrag.
Slide 17 - Slide
Karelroman
Arthurroman
Gaat over dappere ridders
God speelt een belangrijke rol.
Vrouwen spelen een belangrijke rol.
Gaat over ridders met zelfbeheersing
Slide 18 - Drag question
Ballade
Hoofse en voorhoofse elementen kunnen ook in andere tekstsoorten voorkomen.
Bijvoorbeeld in de ballade: een verhalend lied, vaak over dappere daden van adellijke mensen
Slide 19 - Slide
Slide 20 - Video
Opdracht:
Lees 'het lied van heer Halewijn' op blz. 88-89.
Streep alles aan wat je voorhoofs vindt.
Beantwoord daarna de vraag: wat is er juist wel heel hoofs aan het lied?
Slide 21 - Slide
De middeleeuwen: tekstsoorten
Bron: Het Parool, 12 maart 2021
Slide 22 - Slide
00:44
'Die derwaert gaan, en keren niet'
In het Middelnederlands heb je een dubbele ontkenning (net zoals in het Frans: ne... pas = niet)
Hier staat dus: Wie daarheen gaat, komt niet terug.
Slide 23 - Slide
02:01
Past het antwoord van de broer meer in een Karelroman(voorhoofs) of in een Arthurroman (hoofs)?
A
Karelroman/voorhoofs
B
Arthurroman/hoofs
Slide 24 - Quiz
Lesdoel:
Je kent de kenmerken van religieuze literatuur, je kunt heiligenlevens van marialegenden herkennen en de getallen- en kleurensymboliek daarin.
Slide 25 - Slide
anonieme schrijvers
Veel religieuze literatuur
Karel de Grote -> groei geloof
Doel: geloof versterken!
Middeleeuwers hielden van
wonderen.
Twee belangrijke genres:
heiligenlevens
Marialegenden
Slide 26 - Slide
anonieme schrijvers
Heiligenlevens
Beschrijving van het leven en de (martel)dood van een heilige. Het doel was om je een voorbeeld te geven van hoe je trouw blijft aan je geloof.
- Kritiekloos - Niet het werkelijke leven - Vast stramien: beschrijft eerst het leven van de heilige, dan de verrichte wonderen en de betoonde verering.
Slide 27 - Slide
anonieme schrijvers
Marialegenden
Volksverhalen waarin Maria
voorkomt. Vaak verricht ze
een wonder voor de hoofdpersoon
die haar trouw blijft.
- Veel wonderen
- Verering van Maria
- Symboliek
Slide 28 - Slide
Symboliek
getallen
kleuren
Doel: wie is er goed/gelooft in God/van hoge komaf en wie er slecht/ongelovig/van lage komaf?
Slide 29 - Slide
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
de geestelijkheid
de adel
de boeren
pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)
Symboliek - getallen
twee (waarschuwing voor gevaar / goed en kwaad)
drie (heilig getal / Vader, Zoon en Heilige Geest / drie keer dezelfde boodschap/opdracht kwam van God)
vijf (verwijzing naar Maria, haar naam bestaat uit vijf letters)
zeven (heilig getal / God schiep de wereld in zeven dagen)
Slide 30 - Slide
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
de geestelijkheid
de adel
de boeren
pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)
Symboliek - kleur
blauw (kleur van de adel - blauw bloed - en kleur van reinheid, vroomheid)
wit ( maagdelijkheid, reinheid, waarheid)
rood (menselijke lichamelijke liefde van de man)
Slide 31 - Slide
In de middeleeuwen zijn er grofweg gesproken drie standen:
de geestelijkheid
de adel
de boeren
pas veel later komen daar de burgers bij (wanneer er steden ontstaan)
Maria
Mariaverering
Vaak afgebeeld in blauw en wit
Maagdelijkheid, reinheid, vroomheid en waarheid
Blauw was kostbare kleur door dure grondstoffen
Slide 32 - Slide
anonieme schrijvers
Marialegenden
Beroemdste voorbeeld:
Beatrijs (eind 13e eeuw)
Beatrijs is non, maar gaat er met haar jeugdliefde vandoor. Ze krijgen twee kinderen maar na zeven jaar verlaat de man haar. Beatrijs houdt zich zeven jaar in leven met prostitutie, maar keert dan naar het klooster terug. Daar vindt een mirakel plaats...
Slide 33 - Slide
Slide 34 - Video
00:42
Welk symbolisch getal hoorde je hier?
Slide 35 - Open question
01:15
Welk symbolisch getal hoorde je hier?
Slide 36 - Open question
Dus...
Religieuze literatuur moest het geloof versterken.
Veel soorten, o.a.: heiligenlevens en Marialegenden
o.a. Marialegenden bevatten vaak symbolische getallen en kleuren om duidelijk te maken wie goed is en wie slecht is.
'Beatrijs' is een bekend voorbeeld van een Marialegende.
Slide 37 - Slide
Opdracht:
1. Pak blz. 85 erbij. -> luister naar de samenvatting.
2. Lees zelf blz. 86-87 en streep alle symboliek aan die je tegenkomt.
3. Maak daarna vraag 1 t/m 8.
Huiswerk volgende week dinsdag: 4.3 (Beatrijs) + opdracht bij Lied van heer Halewijn