9.4-Bloed- en orgaandonatie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

9.4 Bloed- en orgaandonatie

Vandaag en vooruitblik

Terugblik 9.3

-Vragen over de vragen? (12, 14, 18, 19, 22, 23)

9.4 (deel 1)

2e uur bespreken SE

Je bent op safari en wordt gebeten door een giftige slang. Gelukkig heeft de gids een serum bij zich die hij direct in je arm spuit. Hierdoor overleef je het.
Wat voor soort immunisatie is dit?

1. actief, natuurlijk
2. actief, kunstmatig
3. passief, natuurlijk
4. passief, kunstmatig

Antibiotica zijn medicijnen die werken tegen infectieziekten door bacteriën. Welk celonderdeel van de bacterie wordt beschadigd door de antibiotica?

1. celwand
2. celkern
3. cytoplasma
4. DNA

Als je te vaak antibiotica gebruikt, kunnen bacteriën er ongevoelig voor worden. Wat is het begrip voor deze ongevoeligheid?
Een bacterie is dan ...... tegen een bepaald soort antibiotica.

Waarom werkt antibiotica niet tegen een virus?

Bij een allergische reactie geven de witte bloedcellen een speciale stof af die klachten veroorzaakt zoals jeuk en benauwdheid. Hoe heet deze stof?

Stil lezen

Lees de leerdoelen op blz 184 en de teksten op blz 185, 186, 187

Bekijk ook goed wat in de bronnen staat! 

Klaar met lezen? maak vraag 4 en 5

9.4 Bloed- en orgaandonatie

Begrippen

Bloedtransfusie - bloeddonor - rode bloedcellen - bloedplasma - bloedplaatjes

bloedgroep - Antigeen A - Antigeen B - Antistoffen -Bloedgroepbepaling - Erfelijke eigenschap - Bloedverwantschap

Resusfactor - resusantigeen - resuspositief (Rh+) -  Resusnegatief (Rh-) 

Orgaantransplantatie - orgaandonor - orgaanafstoting - afstotingsremmers

Bloedtransfusie

Wat wordt gebruikt van donorbloed?

• Rode bloedcellen (na ongeluk) 
  
• Bloedplasma (bij brandwonden, ernstige infecties) 
  
• Bloedplaatjes (bij leukemie) 
  

Herhaling van een paar begrippen

zodat je bloedgroepen en 

bloedtransfusie beter kan begrijpen. 

ANTIGENEN

Op het oppervlak van een ziekteverwekker komen bepaalde eiwitten voor die normaal niet in het lichaam van een mens voorkomen

ANTISTOFFEN

Een bepaald type witte bloedcellen reageert op ziekteverwekkers door antistoffen te maken, die hechten aan de antigenen. Dit maakt de ziekteverwekker onschadelijk

Antistoffen worden gemaakt tegen antigenen

Antigenen

RNA 

Antistoffen!

BLOEDFACTOREN

Ook rode bloedcellen hebben antigenen, die als lichaamsvreemde stoffen werken voor iemand die deze antigenen niet heeft.

De antigenen op rode bloedcellen heten bloedfactoren.

Weet jij jou bloedgroep? 

Bloedgroepen

Overzicht van de bloedgroepen?

Bloedgroep	antigenen	antistoffen
A	A	anti-B
B	B	anti-A
AB	AB	-
O	-	anti-A en anti-B

Bloedtransfusie rode bloedcellen

Wie kan van wie bloed krijgen?

Bloedcellen kunnen samenklonteren op het moment dat de antigenen op de rode bloedcellen van het donorbloed lichaamsvreemd zijn voor de ontvanger.

De ontvanger maakt dan namelijk antistoffen. 

Bloedtransfusie

Bloedtransfusie

Nu en huiswerk

Lees paragraaf 9.4

Maak van 9.4 de opdrachten: 4 t/m 12

9.4 (deel 2)

Vandaag

-dagopening

-Afmaken 9.4

met herhaling en uitleg en zelf werken

Leerdoelen

• Je kan beschrijven waardoor bloedgroepen verschillen
• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie nodig is
• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie goed gaat
• Je kan uitleggen hoe orgaanafstoting wordt voorkomen na transplantaties.

Vorige les

• Je kan beschrijven waardoor bloedgroepen verschillen

       (vandaag een aanvulling) 

• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie nodig is
  

• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie goed gaat

Bloedgroepen en -transfusie

Hoe bepaal je je bloedgroep?

klontering na toevoegen antistof A , dan is er een antigen A aanwezig, dus bloedgroep A (of AB)

klontering na toevoegen antistof B , dan is er een antigen B aanwezig, dus bloedgroep B (of AB)

Huiswerkopdrachten bespreken....

Maak van 9.4 de opdrachten: 4 t/m 12

Andere bloedgroepen

Wat zegt de + of - ?

Naast de ABO bloedgroepen, is er ook een Resusfactor.

Onze bloedcellen kunnen ook het Resusantigeen hebben. Je bent dan Rh+.

Wanneer je geen resusantigenen hebt ben je Rh-, dan maak je de antistof: antiresus.

bloed	antigeen	antistof
Rh+	resus	-
Rh-	-	anti-resus

De resusfactor:

De antistoffen tegen de resusfactor gaan we pas aanmaken na een eerste besmetting!

Resusfactor bij zwangerschap

resuskindje!

resusfactor kan gevaarlijk zijn tijdens zwangerschappen

dit kan voorkomen worden door de moeder kunstmatig passief te vaccineren met resus-antistoffen

(dan maakt de moeder zelf geen geheugencellen aan)

Andere orgaandonaties

De  antigenen van de donor op een donororgaan worden door de afweercellen van de ontvanger herkend als lichaamsvreemd.

-->

Afweerreactie en daardoor orgaanafstoting

Orgaanafstoting

Orgaanafstoting wordt veroorzaakt door antigenen van de donor.

De ontvanger van het orgaan, herkent de antigenen als lichaamsvreemd. Daarna begint de afstotingsreactie (antistoffen maken).

Medicijnen kunnen de afstotingsreactie tegengaan, waardoor het donororgaan blijft leven. 

Leerdoelen

• Je kan beschrijven waardoor bloedgroepen verschillen
• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie nodig is
• Je kan uitleggen wanneer bloedtransfusie goed gaat
• Je kan uitleggen hoe orgaanafstoting wordt voorkomen na transplantaties.

Nu en huiswerk

Lees 9.4

Maak van paragraaf 9.4 opdracht 15, 16, 19, 20, 21

Klaar? --> Kijk je werk na. 

9.4(Huis)werk

De examenvraag van vandaag

In de 17e eeuw zijn veel mensen in Europa overleden aan de pest, een besmettelijke ziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie. Men heeft menselijke resten uit die tijd opgegraven en onderzocht. Daaruit is gebleken, dat mensen met bepaalde bloedgroepen een grotere kans hadden om aan de ziekte te overlijden dan mensen met een andere bloedgroep. Antigenen van de pestbacterie lijken sterk op antigeen B dat op de rode bloedcellen kan voorkomen. Mensen met anti-B in hun bloed zouden daardoor meer kans op genezing hebben dan mensen die deze stof missen.

Met welke twee bloedgroepen hebben mensen de meeste kans op genezing volgens de informatie hierboven?

kijkopdracht

Bekijk de volgende video.

Probeer de volgende vraag te beantwoorden:

Hoe verschillen bloedgroepen van elkaar?