11.4 je lijkt op

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

11.4 je lijkt op

leerdoelen

De leerlingen weten aan het einde van deze week:

- DNA, Genoom en chromosomen, wat het zijn en waarom bouwbeschrijvingen zijn.

- Uitleggen waarom je op je ouders lijkt aan de hand van de chromosomen en het verschil tussen xx en xy-chromosomen uitleggen. 

- uitleggen wat erfelijke en niet erfelijke eigenschappen zijn.

Dierlijke cel 

Waar zit jouw bouwbeschrijving

In de celkern zitten allemaal draadjes. Deze draadjes noemen wij chromosomen. 

Op de chromosomen zitten bandjes, in die bandjes zit het erfelijk materiaal.  Dit zijn de eigenschappen die bepalen hoe jij eruit ziet. 

Alle chromosomen samen noemen wij het genoom.

Chromosomen

Chromosomen in de mens

Mensen hebben 46 chromosomen. 

Die verdelen zich in 23 paren. 

Je krijgt 23 chromosomen van je moeder via de eicel

Je krijgt 23 chromosomen van je vader via de zaadcel.

Je lijkt dus 50% op je moeder en 50% op je vader.

Geslachtschromosomen

Het 23e paar zij de geslachtschromosomen. 

Deze bepalen of je een jongen of meisje wordt. 

Een meisje heeft 2 X-chromosomen

Een jongen heeft een X en Y-chromosoom.

X= van moeder via de eicel

X en Y = van vader via de zaadcel

jongen of meisje? uitleg

karyogram vrouw

karyogram man

eigenschappen

twee soorten eigenschappen:

1. Erfelijke eigenschappen

2. Niet-erfelijke eigenschappen 

erfelijke eigenschappen

Krijg je van je ouders.

Ligt vast in de chromosomen.

Denk aan:

- huidskleur 

- natuurlijke haarkleur 

- tongrol 

- oogkleur etc

niet-erfelijke eigenschappen

Eigenschappen die je krijgt door je omgeving.

Krijg je niet van je ouders en liggen niet vast in de chromosomen.

denk aan:

- tatoeages

- littekens

-  gaatjes in je oren 

aandoeningen 

aangeboren aandoening: Een aandoening die je hebt doordat de ontwikkeling in de baarmoeder mis ging. Denk aan syndroom van down. 

Erfelijke aandoening: Aandoening die je van je ouders krijgt. Denk aan kleurenblindheid. 

Foetus testen??

Vrouwen kunnen bij de arts hun ongeboren baby laten testen op bijvoorbeeld het syndroom van down. 

Dit doet de arts door een aantal cellen van de ongeboren baby uit de baarmoeder te halen en te testen. 

Dit kan op twee manieren:

vruchtwaterpunctie 

Bij een vruchtwaterpunctie zuigt de arts een beetje vruchtwater uit de baarmoeder. 
In dit vruchtwater zitten de cellen van de baby. 

Vlokkentest

Bij een vlokkentest zuigt de arts de cellen uit de placenta op. Daarin zitten de cellen van de foetus. 

Hoe noemen we de draden die in de celkernen liggen?

1. Chromosomen
2. Chromatiden
3. DNA
4. Genen

Hoeveel chromosomen heeft elke cel van een mens?

1. 50
2. 82
3. 44
4. 46

Welke twee geslachtschromosomen heeft een man? En van welke ouder komt ieder geslachtchromosoom?

In een karyogram zien we bij de geslachtschromosomen 1 lange en 1 kleine. Is dit een man of vrouw?

1. Man
2. Vrouw

Welke geslachtschromosomen heeft een vrouw? En van welke ouder komt iedere geslachtschromosoom?

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

Welke twee manieren zijn er om de cellen van een foetus te testen?

Hoe werkt een vlokkentest?

Hoe werkt een vruchtwaterpunctie?

Wat zijn chromosomen?

Wat is het genoom?