1.5 Nederland boven de zeespiegel

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

1.5 Nederland boven de zeespiegel

Leerdoelen

- Je weet hoe Nederland is gevormd door sedimentatie.

- Je begrijpt op welke manier de landschappen in Hoog-Nederland zijn ontstaan.

- Je kunt op een topografische kaart en op foto's landschapskenmerken van Hoog-Nederland herkennen.

Doucheputje Nederland

De bovenste grondlagen worden afgezet door grotere rivieren (dikke lagen zand en grind). Dit is de reden waarom we boven zeeniveau zitten.

Stroomgebied: 
Het gebied dat afwatert op een rivier en haar zijrivieren

Stroomgebied

Stroomgebied

Stroomstelsel

Waterscheiding

Een stroomgebied, is het gebied dat zijn water via een rivier afvoert. De grens van een stroomgebied wordt de waterscheiding genoemd.

Stroomstelsel

Een hoofdrivier met al zijn zijrivieren.

Het gebied dat afwatert op één hoofdrivier noemen we het stroomgebied.

Het stroomgebied word gescheiden van een ander stroomgebied door een waterscheiding. Dit is bijvoorbeeld een gebergte

Maak 1, 2, 3a/b/d/e

1.5 Nederland boven de zeespiegel

Leerdoelen

- Je weet hoe Nederland is gevormd door sedimentatie.

- Je begrijpt op welke manier de landschappen in Hoog-Nederland zijn ontstaan.

- Je kunt op een topografische kaart en op foto's landschapskenmerken van Hoog-Nederland herkennen.

Oost Nederland

Stroomgebieden

De Rijn, de Maas en de zijrivieren van deze rivieren hebben veel stroomgebieden gehad.

Deze rivieren hebben een dikke laag zand en riviergrind over heel Nederland afgezet.

Zand en riviergrind in Nederland

Hoe komt het dat deze rivieren overal in Nederland dikke lagen zand en riviergrind afzetten?

Zand en riviergrind in Nederland

Hoe komt het dat er door deze rivieren overal in Nederland dikke lagen zand en riviergrind zijn afgezet?

Nederland ligt in de benedenloop van het stroomgebied van de Rijn en de Maas. Hier stroomt het water langzaam en wordt het materiaal dat door de rivieren wordt meegevoerd afgezet.

Ice age

In het diagram zien we de gemiddelde zomertemperatuur.

Het landschap van Nederland boven zeeniveau is grotendeels gevormd in de koude periodes tussen 200.000 jaar en 10.000 jaar geleden.

Ice age

Tijdens de op één na laatste ijstijd gleed er ijs uit Scandinavië Nederland binnen.

NL: ~21.000 jaar geleden

Het is winter in Nederland. Er steekt een felle, koude oostenwind die koude lucht meevoert van de ijskap in het noordoosten. 's Nachts daalt de temperatuur tot min 30. Door de felle koude ontstaan er krimpscheuren in de grond, die soms met een luide knal openspringen. Over de kale vlakte stuift zand en sneeuw; het oppervlak bestaat uit een laagje stenen die door het stuivende zand gepolijst worden, op ander plekken liggen lage duinen. Daartussen een netwerk van krimpscheuren. Op wat mossen, gras en een enkele poolwilg na is er geen begroeiing. Zelfs de mammoetjagers komen hier niet....

Zo zag Nederland er zo'n 21000 jaar geleden uit tijdens het koudste deel van de laatste ijstijd.  Een grimmig beeld. Maar dit gold alleen voor de meest extreme kou. Er waren ook warmere perioden met een uitbundig bloeiende steppe-tundra en kuddes mammoeten, en zelfs bossen.

NL: ~150.000 jaar geleden

In Nederland bereikte het landijs de denkbeeldige lijn: Haarlem – Utrecht – Nijmegen.

We noemen deze lijn de HUN-lijn.

HUN-line

Stuwwallen

De verschillende ijstongen duwden de grond aan de voorkant en de zijkanten omhoog om duwmorenen te maken.

Van welk materiaal zijn de stuwmorenen gemaakt?

Stuwwallen

De verschillende ijstongen duwden de grond aan de voorkant en de zijkanten omhoog om stuwwallen te vormen.

Van welk materiaal zijn de stuwwallen gemaakt?

De stuwwallen bestaan ​​uit zand en riviergrind. Dit zand en riviergrind is door (voorlopers van) de Rijn en de Maas overal in Nederland afgezet.

Stuwwallen

Aan het einde van de koude periode trok het ijs zich terug.

Je ziet nog steeds stuwwallen in het landschap van Nederland boven zeeniveau.

Bijvoorbeeld:

De Veluwe

De Utrechtse Heuvelrug

Stuwwal: materiaal dat achterblijft bij een bewegende gletsjer

Smeltwater

Waarom zitten er nu gaten in de stuwwallen?

Smeltwater

Waarom zitten er nu gaten in de stuwmorenen?

De grote hoeveelheid smeltwater van de ijstong spoelde delen van de morene weg, waardoor er smeltwatervalleien ontstonden.

Overblijfselen van de ijstijd

Ten noorden van de grote rivieren vind je zwerfstenen, sommige met een diameter van meer dan een meter. Deze zwerfstenen zijn met het ijs meegevoerd en in Nederland afgezet toen het ijs smolt.

Waarom vind je deze zwerfstenen alleen ten noorden van de grote rivieren?

Overblijfselen van de ijstijd

Ten noorden van de grote rivieren vind je zwerfstenen, sommige met een diameter van meer dan een meter. Deze zwerfstenen zijn met het ijs meegevoerd en in Nederland afgezet toen het ijs smolt.

Waarom vind je deze zwerfstenen alleen ten noorden van de grote rivieren?

Omdat het ijs maar tot halverwege Nederland reikte.

Het ijs ging niet verder dan de HUN-lijn

Maak: 4, 5 en 6