Evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Evolutie

Programma van de les

Herhaling 12.3

Vervolg pargaraaf 12.4

Zelfstandig aan de slag

Blooket

Doel van de les

De leerlingen weten hoe lang er al leven is op aarde.

De leerlingen kunnen benoemen waaraan je kunt zien dat soorten aan elkaar verwant zijn. 

De leerlingen kunnen oorzaken benoemen waardoor soorten veranderen.

De leerlingen kunnen uitleggen hoe nieuwe soorten ontstaan.

Waarom is fotosynthese zo belangrijk voor het leven op aarde?

Kleine verschillen tussen organismen van dezelfde soort

Het proces waarbij niet alle organismen van dezelfde soort hetzelfde aantal nakomelingen krijgt.

De overeenkomst in DNA en uiterlijk van verschillende organismen.

Verwantschap

Variatie

Selectie

Homologe organen hebben een overeenkomstige grondvorm door

1. overeenkomst in functie
2. genetische variatie
3. door verwantschap
4. genetic drift

Natuurlijke selectie

Kunstmatige selectie

Kunstmatige selectie

Struggle for life

Struggle for life

Struggle for life

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

De witte, grijze en zwarte berkenspanners (soort vlinder) zijn dezelfde soort. Hoe heet dit verschil in kleur binnen een soort?

1. Natuurlijke selectie
2. Survival of the fittest
3. Struggle for life
4. Variatie

Evolutie = de ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en/of verdwijnen

Aflezen tijdslijn: 

• Cyanobacteriën / blauwalgen (voorouders planten)
• Productie O2.
• Water organismen (planten/ongewervelde dieren) ontstaan.
• O2 + Uv-straling vormde ozonlaag. Zie Bron 2 paragraaf 12.3 KK
• Leven op land kan ontstaan. (400 miljoen jaar geleden, eerst ongewervelden, daarna gewervelden).

Verwantschap: gemeenschappelijke voorouder.

Zelfde soort?
Verwantschap?

1. Zelfde soort & wel verwantschap
2. Zelfde soort & geen verwantschap
3. niet dezelfde soort & wel verwantschap
4. Niet dezelfde soort & geen verwantschap

Rudimentaire organen

• Organen aanwezig die geen
   functie meer hebben (of waarvan
   de functie niet bekend is).
  
  
• Vaak verschrompeld of 
   geminimaliseerd.

• Dit zijn rudimentaire organen.
  

Homologe organen: Dezelfde bouw (organen), maar een andere functie. 

Soorten

Onstaan nieuwe soorten:

• mutatie / geslachtelijke   
    voortplanting,
  
• natuurlijke selectie,
• (kunstmatige selectie),
• isolatie.

Natuurlijke selectie 

Kunstmatige selectie: 

door de mens 

Selectie:

1. Strijd om het leven door concurrentie tussen soortgenoten (struggle for life).

2. De best aangepaste organismen overleven (survival of the fittest).

Doelen van 12.4

De leerlingen kunnen uitleggen hoe de stamboom van de mens eruit ziet.

De leerlingen kunnen uitleggen waar wij vandaan komen. 

Hoe veranderden onze voorouders? 

Mensapen: gibbons, orang-oetans, gorilla’s, mensen, 

chimpansees en bonobo’s

- duim is opponeerbaar (kan tegenover de vingers 

geplaatst worden)

- hebben geen staart

Wat wordt er met deze afbeelding bedoeld?
(kies de beste uitleg)

1. Dat mensen van de apen afstammen
2. Dat mensen en apen gemeenschappelijke voorouders hebben.
3. Dat er door micro-evolutie nieuwe soorten zijn ontstaan
4. Dat er veel apen zijn.

Evolutie van de mens

7 miljoen jaar geleden een gemeenschappelijke voorouder.

Autralophithecus afarensis - geen opponeerbare teen

Homo habilis - 'handige mens' - stenen werktuigen

Homo erectus  'rechtopstaande mens' - jagers en vissers, vuur

Homo sapiens - 'denkende mens'-  plat gezicht, groot hersenvolume

Stamt de mens van de chimpansee af?

1. Ja, want ze hebben dezelfde voorouder.
2. Ja, de mens is uit de chimpansee geëvolueerd.
3. Nee, ze hebben wel dezelfde voorouder.
4. Nee, de mens en de chimpansee zijn niet verwant.

Wie is de gezamenlijke voorouder van de mens en de Orang oetang?

1. A
2. B
3. C
4. D

Vanuit welk werelddeel hebben onze voorouders zich verspreid over de rest van de wereld?

1. Afrika
2. Azië
3. Europa
4. Amerika

Australopithecus afarensis gebruikte al werktuigen.

1. Juist
2. Onjuist

De neanderthalers stammen af van Homo erectus.

1. Juist
2. Onjuist

Wat betekent Homo sapiens sapiens?

1. De handige mens
2. De rechtop lopende mens
3. De denkende mens
4. De moderne mens

De Homo erectus is een directe voorouder van de moderne mens.

1. Juist
2. Onjuist

Uit DNA onderzoek blijkt:

1. Dat de moderne mens vooral Neanderthaler DNA heeft en een beetje Cro-magnon.
2. Dat de moderne mens vooral Cro-magnon DNA heeft en een beetje Neanderthaler.
3. Dat de moderne mens vooral Cro-magnon DNA heeft en een beetje Homo habilis.
4. Dat de moderne mens vooral Homo habilis DNA heeft en een beetje Neanderthaler.

Zelfstandig aan de slag

Lezen en maken 12.3

En 12.4 t/m opdr 10