Les 2 3hv-theorie-1.5 t/m 1.7

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en evolutie

Op tafel:

Chromebook -> lessonup

Reader genetica

Planning

• Herhaling
• Leerdoelen
• Uitleg
• Zelfstandig werken
• Volgende keer
  

Katherina zegt: De eicel bepaalt het geslacht bij de bevruchting.

Marnix zegt: De chromosomen van de man bestaan uit 22 paar gelijke chromosomen en 1 paar ongelijke chromosomen.

Wie heeft gelijk?

1. Beide hebben gelijk
2. Alleen Katherina heeft gelijk
3. Alleen Marnix heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Hoeveel chromosomen bevat een lichaamscel van een mens?

Noem de 2 geslachtscellen die voorkomen bij de mens.

Hoeveel chromosomen bevat een geslachtscel van een mens?

Autosomen

Geslachtschromosomen

Leerdoelen

1.5 Genen en allelen

1.6 Homozygoot en heterozygoot

1.7 Genotype en fenotype

Chromosoomparen

- Zo’n chromosoompaar bevat dezelfde informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

- De mens heeft dus 23 chromosoomparen. Dat geldt voor alle lichaamscellen: levercel, huidcel, darmcel, spiercellen.

- In lichaamscellen is het altijd een even aantal chromosomen

Wat zijn chromosomen

Genen

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

Al die informatie ligt in de 46 chromosomen.

Een gen is een deel van een chromosoom dat informatie bevat voor één erfelijke eigenschap.

Elke chromosoom heeft veel genen. Alle genen samen vormen het genotype.

20.000 genen

Genen en chromosomen

- Op deze chromosoom liggen 3 genen

- Je ziet dat de chromosoom in een paar 

voor komt (twee keer)

Dus ook de genen komen in een paar voor.

- Elke kleur staat voor één erfelijke
eigenschap.

Eigenschappen (genen) liggen bij iedereen op hetzelfde chromosoom, op dezelfde plek!

Bv: chromosoom 7: gen nachtblindheid

Welk chromosoom vormt een paar met chromosoom 1?

1. 2
2. 3
3. 4

Homozygoot vs Heterozygoot

Voorbeeld bij het gen oogkleur

• Homozygoot
• 2 dezelfde allelen
• blauw - blauw

• Heterozygoot
• 2 verschillende allelen
• blauw - bruin 

oogkleur = chromosoom 15

Dominant vs Recessief

Dominant:

• Overheersende allel

Recessief:

• Onderdrukte allel 

Bijvoorbeeld:

• Bij de oogkleur is het allel bruin dominant over blauw
  
• Heb je 1 allel voor bruine ogen en 1 allel voor blauwe ogen dan overheerst het allel voor bruine ogen het allel voor blauwe ogen
  
• Je fenotype is dan bruin
  

Hoe noemen we de genotypen?

Homozygoot dominant 

• 2 gelijke dominante allelen voor 1 gen/eigenschap

Homozygoot recessief 

• 2 gelijke recessieve allelen voor 1 gen/eigenschap

Heterozygoot

• 2 verschillende allelen voor 1 gen/eigenschap

Voorbeeld

Gen: kuiltje in de wang

Allel: Wel kuiltje

Allel: Geen kuiltje

Voorbeeld

Sterre:

Homozygoot of heterozygoot?

Wout:

Homozygoot of heterozygoot?

Voorbeeld

Welk allel is dominant en welke recessief?

Geef alles een locatie!

Heterozygoot / homozygoot

Dominant / recesief 

Homozygoot

Homozygoot

Homozygoot

Heterozygoot

Heterozygoot

Heterozygoot

Dominant

Dominant

Dominant

Recessief

Recessief

Recessief

Genotype noteren

We gebruiken letters:

• Dominant allel - HOOFDLETTER
  
• Recessief allel - kleine letter

Voorbeeld:

• Homozygoot dominant - AA
• Heterozygoot - Aa
  
• Homozygoot recessief - aa

Voorbeeld

Wel kuiltje = dominant

Geen kuiltje = recessief 

Vul het schema verder in, kies de woorden uit het blok hiernaast.

Er blijven woorden over

vast

los

homozygoot dominant

homozygoot ressecief

Aa

AA

heterozygoot

aa

Zelfstandig werken

Wat: 1. Lezen 1.4 t/m 1.7

          2. Maken opdrachten 3.1: 8 t/m 15

          3. Maken begrippenlijst t/m fenotype

          4. Lezen + markeren: 2.1 + 2.2

Hoe: Individueel

Hulp: Reader genetica

Klaar: -Lezen reader

             -Samenvatting/begrippenlijst maken

  

Terugblik

Een man heeft bruin haar en een vrouw blond haar. De man is ....................... wat betekent dat hij twee verschillende ....................... voor het gen voor haarkleur heeft. Hieruit kan je afleiden dat bruin haar ....................... is. De vrouw moet dan wel ....................... zijn. Het gen voor blond haar is dan ....................... De vrouw besluit haar haar rood te verven. Hiermee verandert ze wel haar ......................... maar niet haar .......................

allelen

dominant

fenotype

genotype

heterozygoot

homozygoot

recessief