NN6 - 2 havo/vwo - H4. Spelling. Tussenletters in samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

NN6 - Spelling H4

Tussenletters in samenstellingen

Doel van de les

Na deze les kun je

samenstellingen met en zonder tussenletters correct spellen

Wat is een samenstelling?
Noem voorbeelden.

Theorie (samenstelling)

Een samenstelling = twee of meer losse woorden aan elkaar geplakt:

stoel + poot = stoelpoot                       

tafel + kleed = tafelkleed

voet + bal + veld = voetbalveld

Wat is de juiste spelling van de volgende samenstelling:

stad + schouwburg

1. stadsschouwburg
2. stadschouwburg

Theorie: tussen -s

- gebruik altijd een tussen -s als je die hoort:
jongensboek / stationsrestauratie

- begint woord 2 met een s-klank, verander dat woord dan!

bedrijf + chef --> bedrijf + kat --> bedrijfskat, dus bedrijfschef

station + straat --> station + kat --> stationskat, dus stationsstraat

schoonheid + slaapje

1. schoonheidsslaapje
2. schoonheidslaapje

handel + stad

1. handelsstad
2. handelstad

gezelschap + spel

1. gezelschapsspel
2. gezelschapspel

huis + sleutel

1. huissleutel
2. huisleutel
3. huisssleutel
4. huis-sleutel

Samenstellingen met tussen '(e)n'

Sleep naar de goede plek.

Tussen '(e)n'

Geen tussen '(e)n'

pan + koek

groente + soep

boek + legger

geboorte + cijfer

Theorie: tussen -(e)n

Basisregel = als het eerste deel van de samenstelling

                           - een zelfstandig naamwoord is en

                           - alléén een meervoud heeft op -n of -en

                           dan schrijf  je -(e)n!!

eik + boom = eikenboom                            kat + bak = kattenbak        
blinde + school = blindenschool            krant + kop = krantenkop

Dus: wat is de basisregel
voor de tussen -(e)n?

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling:

1. geen ZNW is       hogeschool, platteland, huilebalk

2. geen meervoud heeft     tarwebrood, benzinegeur

3. alleen een meervoud op -s heeft    aspergesoep, douchekraan

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling:

4. een meervoud op -s én -(e)n heeft       groenteboer, geboortecijfer

                                                (groenten & groentes; geboorten & geboortes!)

5. a. de samenstelling is in zijn geheel een BVN  + b. het eerste deel versterkt betekenis het tweede deel: reuzeleuk, apetrots, beregoed

Theorie (uitzonderingen)

Je schrijft géén tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling:

6. het eerste deel is enig in zijn soort   Koninginnedag, maneschijn, Onze-lieve-Vrouwekerk

7. 'versteende' uitdrukkingen: delen van de samenstellingen zijn nauwelijks meer te herkennen: bruidegom, papegaai

(zie voor lijst: versteende uitdrukkingen)

Klik op de goede samenstelling:

reet + goed

1. retegoed
2. retengoed

retegoed

want:

samenstelling is BVN

+

eerste deel versterkt betekenis tweede deel

Klik op de goede samenstelling:

pan + koek

1. pannekoek
2. pannenkoek

pannenkoek

want:

het eerste deel is een ZNW met een meervoud op -en

(extra 'n' nodig vanwege uitstpraak;

anders staat er 'panenkoek')

Klik op de goede samenstelling:

zon + straal

1. zonnestraal
2. zonnenstraal

zonnestraal

want:

het eerste deel is enig in z'n soort

Klik op de goede samenstelling:

gerst + korrel

1. gerstekorrel
2. gerstenkorrel

gerstekorrel

want:

het eerste deel is een ZNW dat geen meervoud heeft!

(het meervoud van gerst = gerst)

Klik op de goede samenstelling:

hoogte + verschil

1. hoogteverschil
2. hoogtenverschil

hoogteverschil

want:

het eerste deel is wel ZNW

maar heeft twee meervoudsvormen:

hoogten en hoogtes

Klik op de goede samenstelling:

seconde + wijzer

1. secondenwijzer
2. secondewijzer

secondewijzer

want

het eerste deel is wel ZNW
maar heeft twee meervoudsvormen:

seconden en secondes

Klik op de goede samenstelling:

spin + wiel

1. spinnenwiel
2. spinnewiel

spinnewiel

want:

het eerste deel is géén ZNW,

maar een WW!

(komt van het WW 'spinnen')

Klik op de goede samenstelling:

plat + land + school

1. plattenlandschool
2. plattenlandsschool
3. plattelandsschool
4. plattelandschool

plattelandsschool

geen -n want:

het eerste deel is géén ZNW, maar een BVN: plat!

maar wel +s

(vervang 'school' maar door 'kat': je hoort een 's', dus schrijf je een 's'!

Doel van de les

Na deze les kun je

samenstellingen met en zonder tussenletters correct spellen

Leg uit waarom het 'roggebrood' is en niet 'roggenbrood'.

Huiswerk

Alle opdrachten H4. Spelling (tussenletters)