WEEK 1: introductie burgerlijke cultuur

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Burgerlijke Cultuur

WEEK 1: INTRODUCTIE

Pagina 6 - 17

Doelen

Je kunt de politieke en economische ontwikkeling van de Lage Lage landen beschrijven.

Je weet welke standen er waren in de 17e eeuw.

Je kunt de religieuze situatie in de lage landen beshrijven en verbinden met de wereld.

Je kunt de rol van VOC en de WIC in de wereld beschrijven. 

De 17e eeuw in
Nederland

IN DE TIJD

1517 95 stellingen van Luther

1568 Begin 80-jarige oorlog

1585 Definitieve blokkade van Antwerpen

1588 Republiek der 7 verenigde nederlanden zelfstandige natie

1602 Oprichting vande VOC

1609 Begin van het twaalfjarig bestand.

1648 Einde 80-jarige oorlog

1672 Rampjaar

RANGEN en STANDEN

- Patriciaat

- Grote burgerij

- Middenstand

- volksklasse

- Bedeelden

Neem over in je schrift!

Wie hoort waarbij?

Huiswerk nakijken: oefenen

Normaal gesproken kijk je zelf in de les je huiswerk na in duo's of groepjes. Met een antwoordenmodel van school.

Zo blijf  je kritisch op je eigen werk.

Natuurlijk wil ik je ook tekst en uitleg geven.

Om te oefenen met nakijken doen we het deze les gezamelijk.

BLOK 1 - VRAAG 1

Aan het begin van de zeventiende eeuw ontstaat er in het noorden van de Nederlanden een economische bloeitijd. Amsterdam is daarvan het centrum. Dit gebeurt ondanks de opstand tegen Spaanse vorst. Het conflict werkt zelfs in het voordeel van Amsterdam. Leg uit aan de hand van twee zaken.

• Tijdens het conflict wordt de haven van Antwerpen geblokkeerd, waardoor het brandpunt van de handel naar Amsterdam verschuift.

• De blokkade is de oorzaak voor het vertrek van veel Vlaamse kooplui die met hun kapitaal en kennis naar Amsterdam verhuizen.

• De intolerante houding van de katholieke vorst zorgt voor vervolging van aanhangers van de

reformatie en verdrijft zo veel volk, waaronde kooplui, ambachtslieden en intellectuelen naar

het Noorden.

BLOK 1 - VRAAG 2

In 1588 tekenen de noordelijke zeven gewesten hun onafhankelijkheidsverklaring en vestigen daarmee de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Republiek is een federatie van zeven formeel soevereine staten: de Provinciën. Deze staatsvorm bevordert de tolerante houding van de Nederlanders ten opzichte van anderen.

2. Geef hiervoor een verklaring. 

Antwoord:

• In de republiek heeft geen van de deelnemende provinciën de overhand. Men moet via geven en nemen tot een vergelijk komen in kwesties. Dat maakt dat men er een onderhandelingscultuur ontstaat en daarmee begrip voor het standpunt van anderen.

BLOK 1 - VRAAG 3

In zekere zin is het succes van de VOC, een voor die tijd nieuw soort handelsinstituut, ook te verklaren vanuit deze tolerantie.

3. Leg dit uit en betrek er het nieuwe concept achter de V.O.C. in je antwoord. 

Antwoord:

• De V.O.C. is samenwerkingsverband tussen verschillende handelshuizen. In plaats van elkaar te beconcurreren, gaat men samenwerken en gebruikt men zijn energie en middelen constructief. Ook dat eist begrip voor het standpunt van anderen.

• De VOC geeft als eerste instituut aandelen uit (die iedereen kon kopen) en zorgt zo voor veel investeringskapitaal en spreiding van de risico’s.

Oefenen met Beeldaspecten

Voorstelling versus Vormgeving

Diego Velasquez: De overgave van Breda

(1634-1635)

Bekijk de afbeelding goed. Wat kunnen we al zeggen over de voorstelling?

Wat kunnen we al zeggen over de vormgeving?

Diego Velasquez: De overgave van Breda

(1634-1635)

Op het schilderij zien we de overname van Breda door de Spaanse troepen. De Spanjaarden hebben Breda binnengevallen en nemen de macht over.

Het schilderij is propagandistisch.

Dit zie je aan de voorstelling. Hoe typeert de schilder de Spaanse en de Nederlandse troepen als winnaars en verliezers? Waar zie je dat aan?

Antwoord

•De Nederlandse troepen staan rommeli en chaotisch door elkaar.

•Achter de Nederlandse troepen stijgt rook op/staan zaken in brand.

•De Spaanse troepen vormen een gesloten blok met een vaandel boven hen

•De Spaans lansen staan keurig in het gelid.

Diego Velasquez: De overgave van Breda

(1634-1635)

Ook in de vormgeving wordt de nadruk gelegd op de overgave van de stad Breda. Welke aspecten van de vormgeving worden hiervoor ingezet?

Antwoord:

• Compositie: het overhandigen van de sleutel gebeurt in het midden van het schilderij.

• Het overhandigen van de sleutel is omcirkeld door donkere vormen.

• Licht-­‐donkercontrast:

De donkere sleutel steekt af tegen een lichtere achtergrond.

Diego Velasquez: De overgave van Breda

(1634-1635)

Als beschouwer wordt je door Velasquez direct bij het tafereel op het schilderij betrokken.

Door welke aspecten op het bedien van voorstelling en vormgeving doet hij dit?

Antwoord:

Voorstelling

- een persoon links kijkt je direct aan.

- Alles speelt zich af van links naar rechts (leesrichting) 

Vormgeving

- De personen links staan dichtbij en worden afgesneden (compositie)

Zelfstandig werken

Voor vandaag heb je:

- Pagina 6 tot en met 11 gelezen 

-  vragenblok 1 en 2 gemaakt

Welke thema's zag
je in het filmpje?

OVER ZEE

Kijk je huiswerk in duo's na. Bespreek de vragen inhoudelijk en op vraagsoort.

Lees pagina 12 t/m 16. Vat deze samen (DOEN!)

Maak vragenblok 5 en/of 6

Ben je klaar? Ga verder met de analyse van je werk of scroll naar de verdiepende extra's.

Antwoorden blok 1 (4 en 5) en blok 2

Huiswerk niet gemaakt? Bespaar je de tijd en moeite en schrijf vooral niet over. Je maakt de vragen om te oefenen, niet om mij iets te bewijzen...

BLOK 1 - VRAAG 4

Men is in Nederland lange tijd erg trots op de verrichtingen van de VOC. Tegenwoordig wordt de term ‘VOC-­‐mentaliteit’ echter door velen met gemengde gevoelens bezien.

4. Geef hiervoor een verklaring.

 Antwoord

• De VOC haalde haar winsten voor een groot deel uit de onderdrukking en uitbuiting van de inheemse bevolking in overzeese gebieden. De VOC-­‐mentaliteit wordt tegenwoordig geassocieerd met onterechte/met verkeerde middelen verkregen winsten.

BLOK 1 - VRAAG 5

Een vergelijkbaar handelsinstituut dat ongeveer in dezelfde periode ontstaat, de WIC, roept tegenwoordig nog meer afkeer op.

5. Leg uit waarom. 

Antwoord

• De WIC haalde haar winsten naast de kaapvaart (piraterij) ook uit de grootschalige slavenhandel.

• De slavenhandel ontwrichtte Afrikaanse samenlevingen, die daar nu nog last van hebben.

BLOK 2 - VRAAG 1

In vrijwel alle landen van Europa zijn er in de zeventiende eeuw twee verschillende instituten die hoofdzakelijk opdrachten verstrekken aan kunstenaars. In Nederland kent men een afwijkende situatie in die periode wat consequenties heeft voor de ontwikkeling van de kunsten.

1. Welke instituten zijn de traditionele opdrachtgevers in de rest van Europa en in welke twee zaken wijkt de situatie Nederland af?

Antwoord

• In vrijwel alle landen in Europa zijn de staatskerk en het (koninklijk) hof de grootste verstrekkers van opdrachten oor kunstenaars.

• In Nederland is er geen koninklijk hof dat opdrachten verstrekt, maar een republiek.

• In Nederland is er wel een staatskerk, maar die is calvinistisch en wars van alle uiterlijk vertoon. Deze kerk verschaft dan ook geen opdrachten aan kunstenaars.

BLOK 2 - VRAAG 2

De zeventiende eeuw wordt niet voor niets de Gouden Eeuw genoemd. In Nederland ontstaat in deze periode een ongekende welvaart waarvan alle bevolkingsgroepen profiteren. De welvaart onder de burgerij leidt tot een culturele bloei waarvan vooral de schilderkunst profiteert.

2. Leg dit uit en noem twee gevolgen voor de schilderkunst van het feit dat de opdrachten nu vanuit de burgerij komen.

Antwoord

• Omdat de schilderijen in gewone huizen moeten worden gehangen (en niet in paleizen) wordt het formaat kleiner.

• Omdat burgers de kopers zijn, liggen de onderwerpen en thema’s vooral dicht bij het dagelijks leven en wereldlijke zaken (zoals landschappen, stillevens, interieurtjes en dergelijke).

• Er ontstaan ook modes en trends in schilderstijlen, zoals het fijnschilderen.

BLOK 2 - VRAAG 3

Bekijk de afbeelding -­‐ Adriaen Pietersz. van de Venne: De zielenvisserij, 1614.

Links in de afbeelding staan de protestantse Noord-­‐Nederlanders. Aan de andere kant van de rivier aan de rechterzijde staan de rooms-­‐katholieke zuiderlingen. In de brede rivier die hen scheidt, vissen beide groepen naar zielen. Op het eerste gezicht lijkt dat gelijk op te gaan, maar bij nadere bestudering, heeft de kunstenaar een voorkeur voor de protestanten.

3. Geef aan waaraan je dat kunt zien. Noem drie zaken. 

Antwoord

• De protestanten halen duidelijk meer zielen op dan de katholieken.

• Aan de kant van de protestanten schijnt de zon.

• Aan de kant van de protestanten staan de bomen in blad en is het land duidelijk groener en vruchtbaarder.

• De katholieken zijn onguur en karikaturaal weergegeven. De protestanten zijn daarentegen heel vroom afgebeeld.

BLOK 2 - VRAAG 4

Het schilderij heeft betrekking op de religieuze onrust die in deze periode niet alleen in Nederland, maar in heel Europa heerst.

4. Leg uit wat deze onrust inhoudt. 

Antwoord

• In Europa en Nederland is er een conflict tussen de kerk van Rome en hervormingsgezinden/protestanten die het niet eens zijn met de handelswijze van deze kerk en verandering willen. Beide groepen proberen gelovigen naar zich toe te trekken.

BLOK 2 - VRAAG 5

Bekijk afbeelding 2 en 3.

De details met de protestantse boot en de katholieke boot. De katholieke boot probeert de zielen te vangen met een monstrans en wierook. De predikanten in de boot hebben daarentegen boeken aan boord. Van der Venne wil hiermee het verschil in godsdienstbeleving duidelijk maken.

5. Leg dit uit. 

Antwoord

• In de gereformeerde/protestantse godsdienst staat het woord (van de Bijbel) centraal/ In de katholieke kerk staan vooral de rituelen centraal.

En? Hoe is het gegaan? Waar ga je de volgende keer op letten?

Loggen

Schrijf in je aantekeningen/werkschrift het liefst in een kader of met een andere kleur pen:

Wat was er nieuw deze week?

Wat gaat goed?

Waar ga je extra aandacht aan besteden?

1 goede vraag om de volgende les te stellen.

Over Zee

De handel breng de Nederlanders naar Azie (VOC) en het en Amerika (WIC).

Om de handel in handen te houden worden zeeslagen en uitbuiting niet gemeden.

De handel levert nederland o.a. specerijen, tulpen, fruit, lakwerk, porselein, zijde en sits op.

Glorie en ondergang

Wat maakte Nederland zo sterk?

Hoe kwam het tot een einde?

Het belang van Context

Kijk goed naar de afbeelding op de volgende sheet.

Schrijf voor jezelf op: Wat ZIE je hier?

350 jaar later

Wat gebeurt er met de voorstelling?

Wat gebeurt er met de vorm?

Cultuur en wetenschap

Kijk je huiswerk in duo's na. Bespreek de vragen inhoudelijk en op vraagsoort.

Lees pagina 18 t/m 22. Vat deze samen (DOEN!)

Maak vragenblok 5 van Hoofdstuk 2.

Ben je klaar? Ga verder met de analyse van je werk of scroll naar de verdiepende extra's.

Loggen

Schrijf in je aantekeningen/werkschrift het liefst in een kader of met een andere kleur pen:

Wat was er nieuw deze week?

Wat gaat goed?

Waar ga je extra aandacht aan besteden?

1 goede vraag om de volgende les te stellen.

Verdiepende extra's

Gebruik de volgende sheets om extra grip te krijgen op het onderwerp!